Onlangs promoveerde Nicoline Mulder op haar onderzoek over Projectmanagement. Om meerdere redenen is dit proefschrift buitengewoon interessant.
- Een aanpak die inspeelt op de toenemende complexiteit van projecten.
- Een manier van sturing gebaseerd op gemeenschappelijke principes en waarden.
- Een onderzoeksmethodiek gebaseerd op de interactie en communicatie met ervaringsdeskundigen en gebruikers in de praktijk van projectmanagement.
Anders omgaan met complexiteit en chaos
De punten 1 en 2 hebben alles te maken met de toenemende kwetsbaarheid van projecten. Mulder schreef al in 2010 in ManagementSite:
De omgeving van hedendaagse projecten is niet meer te analyseren: alles hangt met alles samen. Stakeholders-analyses, krachtenvelden, invloedsschema’s… Ze zijn gedateerd zodra de inkt droog is.
Er dreigen continu verstoringen in de uitgebreide netwerken van betrokkenen en in de afhankelijkheidsketens waarbinnen samenwerking noodzakelijk is. Deze netwerken zijn zo kwetsbaar en vaak zo onoverzichtelijk dat het heel moeilijk wordt te anticiperen op onvermijdelijke incidenten. Projectmanagement moet steeds meer rekening houden met onvoorspelbaarheid, toenemende complexiteit en de chaos die om de hoek ligt.
Er is interessante theorievorming over chaos en complexiteit. Iedereen kent het beeld van de kleine luchtwerveling veroorzaakt door een libelle die uiteindelijk een tycoon teweegbrengt. Een mooi beeld maar wat schiet een projectmanager hiermee op? Het is de verdienste van Mulder dat zij met behulp van het complexiteits denken laat zien dat een andere besturing en andere vormen van coördinatie mogelijk en nodig zijn. Interessant ook om te zien dat ze daarbij gebruik maakt van de dubbele S-curve. Een model dat recent ook Jaap Peters en Rob Wetzels gebruiken in De verandering is er eerder dan de strategie.
Dit is pionierswerk! De start die Mulder maakt met het model van de dubbele S kwadranten en het holonbegrip verschaft een theoretisch model. Heel goed om de gedachten te bepalen. In de praktische toepassing zal deze theorie zich moeten bewijzen. Mulder geeft aan dat hier nog het nodige werk ligt.
Projectmanagement en de ‘Project’s Eleven’
Mulder tilt projectmanagement op een ander niveau. Een niveau dat noodzakelijk is om complexiteit hanteerbaar te maken en de immer dreigende chaos in de kiem te smoren. Daarbij zijn sturing, coördinatie, improvisatie en initiatiefkracht vanuit een gemeenschappelijke visie fundamenteel.
Hiervoor gebruikt Mulder de ‘Project’s Eleven’, een al eerder door haar ontwikkeld concept. Naar mijn idee een stoutmoedige poging om het conventionele projectmanagement te relativeren. Waarom ‘stoutmoedig’? Omdat Mulder de perfecte misdaad onder de moeilijkst denkbare omstandigheden uit de film ‘Ocean’s Eleven’ als inspiratiebron gebruikt. Waarom lukt deze roof uit de best beveiligde kluisruimte ter wereld? Welke planningstools worden hier gebruikt, welke handboeken worden hier gehanteerd? Geen! Door deze film vele malen te bekijken destilleerde Mulder de ‘Project’s Eleven’ die bij deze klus gehanteerd worden. Principes die overigens nergens in de film zwart op wit te vinden zijn. Ze zitten tussen de oren en zijn terug te vinden in het gedrag en de manier waarop men met elkaar omgaat.
Chapeau! Voor iedereen navolgbaar die de film gezien heeft of die er alsnog naar gaat kijken. Een creatieve manier om kennis over te dragen! In Goed Projectmanagement Anno Nu vindt u de Project’s Eleven. Goede aanbevelingen! Wel nodigden ze mij uit om de essentie eruit te halen door de principes met de grootste hefboomkracht te selecteren. Minder is meer, nietwaar. In haar toelichting bij de eleven komt Mulder eigenlijk zelf al met een eerste keuze.
Met de elf is overigens de zaak niet beklonken. Wel is met deze 11 principes de basis gelegd om met het projectteam en de opdrachtgevers tot een gezamenlijke visie op het project te komen waarin organisatiemissie, projectvisie en projectdoel op één lijn liggen.
Mulder onderneemt een stevige poging om de de Project’s Eleven te integreren met het complexiteits denken. De elf zijn te zien als de manier waarop een hoger niveau van complexiteit bereikt kan worden. Ik denk dat dat klopt maar de poging tot integratie maakt de theorie niet transparanter. Af en toe dreigde ik het spoor kwijt te raken.
De kwaliteit van de verbindingen bij projectmanagement
Nicoline Mulder komt met een alternatief voor de projectmanagement handboeken met regels, modellen en technieken die ogenschijnlijk houvast verschaffen. ‘Ogenschijnlijk’ omdat verstoringen in de afhankelijkheidsketens, onverwachte gebeurtenissen en incidenten de planning en uitvoering voortdurend verstoren.
De door Mulder bepleite aanpak is afhankelijk van de kwaliteit van de relaties en het verantwoordelijkheidsgevoel van projectmedewerkers en opdrachtgevers. De kwaliteit van de samenwerking tussen alle betrokkenen is een kritieke succesfactor. Ik merk hierbij op dat dat ook bij elke andere benadering het geval is. Maar bij Mulder’s benadering is een hoger niveau van persoonlijke inzet en verantwoordelijkheid bijna dwangmatig geboden om de complexiteit en onvoorspelbaarheid met succes de baas te blijven. Door dat van het begin af aan duidelijk te maken en waar nodig er expliciet aandacht aan te besteden is de kans dat dit lukt te vergroten. Mulder stelt dat de projectleider daar een sleutelpositie bij inneemt en er meteen al bij het samenstellen van zijn team maximale aandacht aan moet geven.
Organisatieontwerp en verandermanagement
Met deze aanpak leunt Mulder aan tegen kennis die op het terrein van beter organiseren en verandermanagement te vinden is. Uit de beschikbare baaierd van inzichten en aanbevelingen gebruikt ze heel selectief de inzichten die passen bij haar benadering.
Géén uitgebreide stappenplannen, regelgeving, taakomschrijvingen of fraaie tools zoals de BSC of ERP. Knap om niet voor deze verleiding te bezwijken. Wél een serie principes voor de sturing en onderlinge afstemming en de inrichting van de projectorganisatie zodanig dat mensen hun verantwoordelijkheid daadwerkelijk oppakken. Wat dat betreft doet haar werk mij denken aan de kennis die op het terrein van innovatief organiseren en sturen op verantwoordelijkheid ontwikkeld wordt.
Projectmanagement, als apart en enigszins geïsoleerd vakgebied, komt aldus meer in het kennisdomein van beter managen en organiseren en vice versa. Dit kan volgens mij de betreffende vakgebieden alleen maar ten goede komen.
De onderzoeksaanpak
De gevolgde aanpak typeer ik als volgt:
- Kennis over projectmanagement is pas wat waard als het in de praktijk werkt.
- Gebruikers moeten de kennis niet alleen herkennen als nuttig maar ook al doende toetsen in de praktijk.
- ‘Al doende’ betekent dat de kennis ook bijgeslepen, verbeterd en aangevuld wordt.
- Om dat mogelijk te maken moet je gebruikers actief betrekken in het proces van kennisontwikkeling.
Vier simpele uitgangspunten! Maar hoe pak je dat aan? Mulder beschrijft uitgebreid de route die zij heeft gekozen en wat de resultaten zijn. Ze heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt, dat is duidelijk. Lof verdient ze naar mijn mening voor het uitgangspunt om een theorie te ontwikkelen die nauw verbonden is met de de praktijk en al doende verder ontwikkeld wordt. Van mij mag dit de standaard worden in de management- en organisatiewetenschappen. Lof ook voor de creatieve en frisse concepten die ze in haar werk introduceert.
Ik heb vernomen dat Nicoline Mulder met een handels-editie van het proefschrift komt. Heel goed want de aanpak die ze bepleit raakt door de gedetailleerde verantwoording en de uitgebreide inbedding in de literatuur enigszins ondergesneeuwd. De achtste stelling bij haar proefschrift luidt: Een ontwerp nadert haar perfectie, niet als er niets meer toegevoegd kan worden, maar als er niets meer weggelaten kan worden. Helemaal mee eens maar ‘weglaten’ is voor auteurs het moeilijkste wat er is. Toch verwacht ik een compacte en transparante weergave van haar aanpak. Haar praktijktheorie verdient het om op grote schaal onder projectmanagers bekend te worden.
Desgewenst is Value-based Project Management hier te verkrijgen.
Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen?
Probeer het Pro-abonnement een maand gratis
En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.
Word een PRO
Wil je compleet zijn in het overzicht van andere vormen van verandermodellen die recht doen aan complexiteit, kun je niet het boek en de methode Natuurlijk Veranderen overslaan.
Daarin wordt, onder meer ook met de s-curves uitgelegd hoe veranderingen verlopen en hoe die eigenschappen in te zetten zijn voor de begeleiding van veranderprocessen.
Waarden en principes zijn namelijk belangrijke eigenschappen van die eigenschappen, omdat bijvoorbeeld in "variety en selectie" een belangrijk mechanisme in verandering, de selectie gebruik maakt van waarden en niet simpel van wat werkt, zoals Edelman heeft bewezen.
Daarom is waardegedreven leiderschap ook het nieuwe leiderschap.
Groeten van Dieuwke Begemann
Batenmanagement is een effectief hulpmiddelen in het verbinden van een project/programma/veranderinitatief met de lijnorganisatie(s). Met een duidelijke focus op het realiseren van de strategie, stimuleren van eigenaarschap (gaat veel verder dan verantwoordelijkheid) en het creeren van waarde voor de organisatie.
Heeft iemand suggesties voor het leggen van verbinding tussen 'value based projectmanagement' en 'batenmanagement'?? Ik hoor en/of zie het graag?
Of kom mee discussieren bij #PGM Open, daar zijn 2 events over #batenmanagement.
PS Ben geen familie van Nicoline Mulder
Projecten
Er zijn twee archetype projecten:
1. Project binnen één organisatie
2. Project met meerdere (samenwerkende) bedrijven
Project binnen één organisatie
Voorbeelden: ontwikkeling nieuwe produkten, kostenreductie, nieuwe markten etc. Dit soort projectgroepen zijn relatief eenvoudig aan te sturen door de eenduidige commandlines en gedefinieerde verantwoordelijkheden. Als het dreigt fout te gaan is er als laatste redmiddel altijd nog de houten hamer van straf / beloning.
Project met meerdere (samenwerkende) bedrijven
In project “X” werken partijen samen, maar in project “Y” kunnen ze concurrenten zijn. De zaak wordt bestuurlijk en organisatorisch dichtgetimmerd met een “or-else” contract. Niks directe uitvoerende macht: lange difuse besluitlijnen en verschillende belangen. In deze column ontbreekt dit cruciale onderscheid, hetgeen resulteert in een soort ”Strategie voor hutspot”.
Nicoline claimt: “Een ontwerp nadert haar perfectie, niet als er niets meer toegevoegd kan worden, maar als er niets meer weggelaten kan worden.”
Mijn vraag aan Nicoline is: ”Welke van de 11 van jouw lijstje zou je weglaten als het er maar 7 mogen zijn zonder de essentie van je stuk aan te tasten?”
Groet,
Jos Steynebrugh