Recensie Het Rijnland Veranderboekje.

Jaap Peters (Intensieve Menshouderij) en Mathieu Weggeman, (Leidinggeven aan professionals? Niet doen!), hebben hun Rijnland-trilogie voltooid. Van het resp. blauwe (2009) en rode boekje (2012) werden er samen 45.000 verkocht. Van theorie (blauw) naar praktijk (rood) via nu het groene veranderboekje. Klinkt logisch.

Rijnlands organiseren hoort thuis bij eigentijdse thema's en begrippen als dienend leiderschap, zelfsturing, unboss, reinventing organizations, nieuw organiseren, Investors in People, terug naar de bedoeling (missie), Semco (in de polder), de laatste manager, en de hark voorbij. Het verschil is alleen dat er over Rijnlands al sinds 1806 expliciet is nagedacht en in die zin zijn al die nieuwe concepten ietsje minder nieuw dan je zou vermoeden.

De organisatie (terug) in de handen van de vakmensen in de voorste linie, denk aan Buurtzorg, is gestoeld op een rijke traditie. Het zijn immers de vakmensen die over de bedoeling gaan in organisaties, aldus de beide auteurs. Samen met de Fransman Michel Albert (in 1991), Jaap Jan Brouwer (in 2005), de Belg Yves Leterme (in 2009), professor Rienk Goodijk (in 2011), hebben de beide auteurs 'De Rijnlandse School' vertaald naar deze eeuw.

Je kunt om Rijnlands nog nauwelijks meer heen als zelfs Minister Kamp (Economische zaken, VVD) in Buitenhof (mei, 2017) spreekt over terug naar de Rijnlandse waarden. "De tijd is daarvoor rijp," sprak hij. De vakmensen weer aan zet, daardoor minder regels, meer eigenaarschap door zelf te organiseren, minder financieel gedreven (we zijn echt niet op de wereld gezet om de aandeelhouder te dienen), stafdiensten die de vakmensen ondersteunen i.p.v. zelf van alles 'strategisch' lopen te verzinnen en daarmee de werkvloer voor de voeten lopen. Het is niet niets.

Staatssecretaris Martin van Rijn, is na het debacle met zijn ouders in een Haags verpleeghuis in die sector begonnen met een programma 'Radicale Vernieuwing'.˜Alles, maar dan ook echt alles dient ten allen tijde ondersteunend te zijn aan de relatie cliënt - professional. Dit moet leidend zijn, niet de bedrijfsvoering. Het staat letterlijk in de notities van het Ministerie van VWS (2015) in kader van het programma 'Liefdevolle zorg voor onze ouderen'. Dan moeten we nogal wat diepgewortelde overtuigingen loslaten sinds de invoering van het Taylorisme (1911, systems first) en inderdaad, staat op de groene cover: HET GEBEURT ALS JE HET LOSLAAT.

Chefs, teamleiders, managers, directeuren, bestuurders en toezichthouders die hier niet mee aan de slag gaan, missen de boot! De auteurs waren samen met Jos de Blok (Buurtzorg) betrokken bij het oprichten van Stichting Familiehulp in 2016, die als Phoenix herrees uit het Tayloriaans ingerichte en inmiddels failliete TSN Thuiszorg BV (10 miljoen euro verlies per jaar). Ongeveer 2.300 medewerkers werden van de ene op de andere dag (25 april 2016) in een Rijnlandse context geplaatst: ze maken nu een jaar later een bescheiden winst en het ziekteverzuim daalde met meer dan de helft.

Opmerkelijk, temeer omdat het hier handelt over zogenaamde laagopgeleide professionals/vakmensen. Het boek start met de verschillen via een dichotomie tussen 'een plan van aanpak' (Angelsaksisch veranderen) en 'een van-plan' (Rijnlands veranderen), die verder worden uitgewerkt in een concrete werkwijze. Kun je al aardig je gedachten over laten gaan voordat je weer aan het zoveelste 'Plan van Aanpak' begint.

Plan van aanpak (Angelsaksisch) => Van Plan (Rijnlands)

• Bepaalt wat je doet (de inhoud van je werk). ==> Bepaalt hoe je doet (vanuit het proces);
• Het venijn zit in de staart (implementatie/uitrollen). ==>  Het venijn zit in de start  (juiste mensen aan boord);
• Kritische Succes Factoren. ==> Kritieke Succes Actoren;
• Stap 1, Stap 2, .... Stap 5. ==>  Stap 1, Stap 1, Stap 1, etc.;
• Beleidsmakers bepalen en rollen uit. ==> Vakmensen bepalen, anderen faciliteren;
• Werken van B naar A (begin aan het einde). ==> Werken van A naar B (begin in het hier & nu);
• Onzekerheid en risico's vermijden. ==> Omgaan met onzekerheid en wat toevalt;
• Goed in plannen maken. ==> Goed in improviseren (inspelen op);
• Strategie als bedachte werkelijkheid vanaf de hoogste etage op papier gezet. ==> Straatregie vanuit de realiteit (vaak de strategie er achteraf innaaien);
• Afwijkingen zijn heel vervelend en moeten zoveel mogelijk worden geneutraliseerd. ==> Afwijkingen zijn een kans om voortschrijdend inzicht te verwerken;
• Toekomst is ver weg. ==> Toekomst blijkt gisteren al begonnen;
• Stip aan de horizon. ==> Stip in het centrum van de ontwikkeling;
• Mensen zijn Human Resources (de handjes), hun baas is 'het hoofd'. ==>  Mensen zijn Human Beings (je krijgt alles, ook hun hoofd);
• Piepelmanagement. ==> Peoplemanagement;
• Uitrollen. ==> Oefenen, oefenen, oefenen.

Ga aan de slag. Bedrijven en organisaties als Buurtzorg.nl, Drukkerij Wedding, Kesselaar & Zn, Bruggink & Van der Velden advocaten en Belastingadviseurs en ALDOWA (van Allard Doste, de schrijver van 'Semco in de Polder' ) bewijzen dat het WERKT!. Daar staan de sollicitanten bij wijze van spreken op de stoep.

Het Rijnland Veranderboekje kan je goed helpen. Het is een leerzaam, inspirerend, actueel en een duidelijk werkboekje met allerlei vragen tussen 'de bedrijven door'. Kritiek? Het is best dun voor een boek met zo'n enorme informatiedichtheid. Niet bepaald Veranderen voor Dummy's. Ik pak even een paar quotes om te onthouden:

• Je moet niet alles geloven wat je denkt (Loesje);
• Veranderen is vandaag doen, wat je gisteren nog gek vond;
• Het probleem van hoger opgeleiden: als ze een keer een ei hebben gezien, denken ze meteen dat ze een ei kunnen leggen.

Van harte aanbevolen (ook voor mensen buiten het sociaal domein)! Het boek inkijken of bestellen: Het Rijnland Veranderboekje.

Koos Groenewoud, Lelystad 17 juli 2017 voor ManagementPRO.nl