Nieuw leiderschap gewenst

In korte tijd verschijnen er twee boeken met een identieke titel: Authentiek leiderschap. Dat kan geen toeval zijn. Het lijkt erop dat we toe zijn aan een andere invulling van leiderschap. Maar welke?
Het thema ‘leiderschap’ is weer helemaal terug, en dat terwijl het eigenlijk nooit is weggeweest. Misschien kunnen we beter spreken van de terugkeer van wat maar even ‘toegepast leiderschap’ moeten noemen. De huidige belangstelling is waarschijnlijk te verklaren door het huidige schrijnend gebrek. Waar de politiek grossiert in ware non-leiders, van het type Bos, Balkenende, Verhagen, en tot voor kort Van Aartsen, geflankeerd door de brontosauriers onder de politieke leiders, daar lijkt het bedrijfsleven het patent te hebben op leiders van het type ‘grootvizier’. En als die hun vizier ergens op richten, gaat het meteen op grootse wijze mis. Denk maar even aan de recente schandalen bij Ahold en Enron. Maar ook de ‘kleinviziers’ weten de irritatiesnaar goed te raken. Recent voorbeeld is Boersma die de hele beloningscommotie als een sfinx aan zich voorbij laat gaan. Tsja, als dat exponenten zijn van de leiders van nu, dan weet je zeker dat je de oorlog niet gaat winnen, wél dat je oorlog krijgt.

Het lijkt er steeds meer op dat leiderschap zich nu eens niet aanpast aan een tijdgeest, maar zich modelleert door zich af te zetten tegen een tijdgeest. Waar de tucht van de markt op dit moment allesbepalend lijkt te zijn, ook waar het de invulling van leiderschap aangaat, blijkt er dus in de praktijk van leiderschap helaas maar weinig sprake. Op zich niet verwonderlijk, want marktprincipes hebben niets te maken met leiderschap, hooguit zou je kunnen zeggen dat echte leiders markten maken. Dat verklaart niet alleen de hernieuwde aandacht voor leiderschap maar zeker ook de gedachtebepaling daaromtrent. De nieuwe trend is duurzaam, en de beide Nederlandse titels vormen daar geen uitzondering op. Duurzaam staat voor creatief, visionair, enzovoort, maar vooral voor ‘dispositioneel’ leiderschap. Een leider kan en mag niets ontlenen aan zijn positie, zijn positie is slechts een instrument om zich bijzonder effectief in dienst te stellen van.

Duurzaam is in feite een synoniem voor authentiek, en staat voor alles waar het op dit moment dus aan ontbeert. Johan Bontje, Jan Willem Kirpestein, en Willem Vreeswijk borduren in hun boek ‘Authentiek leiderschap’ voort op de ideeën van Jim Collins, met name op zijn boek ‘Good to Great. Het vliegwiel is balans. Balans tussen inspanning en ontspanning, tussen geld en hart, tussen begrijpen en begrepen worden. Een balans die inderdaad tamelijk gebalanceerd en als vanzelfsprekend leidt naar het pad van duurzaam leiderschap. Of authentiek leiderschap. Leiderschap dat dus is ontdaan van allerlei vormen van ‘hyperigheid’, megalomanie, verlies van enige realiteitszin, of allerlei andere vormen van waanzin waar leiders zichzelf en hun volgelingen mee aan de rand van de afgrond brengen.

Het boek ‘Authentiek leiderschap’ van Bas Blekkingh raakt slechts zijdelings aan deze materie, in essentie geeft het de handvatten aan een leider om zijn eigen functioneren te beoordelen. Ben je een egotripper, een machtswellusteling, of een dienaar? Maar dat er blijkbaar behoefte is aan boeken die ‘de leider’ ontrafelt, is natuurlijk een veeg teken aan de wand. De emolumenten die leiders aan hun positie ontlenen, in termen van statuur, positie, onschendbaarheid, en gebrek aan maatschappelijke realiteitszin, staat in geen verhouding tot de toegevoegde waarde die ze leveren. Waar vroeger de leider nog wel eens te ver voor zijn troepen wilde uitlopen, staat de huidige leider er ver boven. In beide gevallen is er natuurlijk van leiderschap geen sprake.

Gek genoeg lijkt de nog altijd sluimerende ‘retro-nevel’ die boven onze maatschappij hangt eindelijk ook zijn effect te krijgen op leiderschap. Oude tijden herleven. Je hoort de selectiecommissie al bijna geïrriteerd zeggen: ‘Don’t ask what your company can do for you, but what you can do for your company!’