Am Osten etwas Neues

In het boek ‘Schaduwen over de woestijn’ analyseert Jaap Jan Brouwer het management en de organisatie van de Duitse en geallieerde legers, en komt tot de conclusie dat de gevechtskracht en effectiviteit van de Duitse legers vele malen groter is dan die van de opponent. De belangrijkste reden hiervoor is het verschil in operationele tactiek, namelijk Auftragstaktik versus Befehlstaktik. In zijn nieuwste boek ‘Het Oostfront’ doet Brouwer hetzelfde, maar nu gaan de Duitse en Russische legers op de snijtafel.

Voor wat de Duitse kant betreft valt er weinig nieuws te lezen, al is het voor iedere manager bijzonder leerzaam om maar weer eens te lezen hoe management en organisatie hebben geleid tot een zo effectief en flexibel wapen. Wat ook opvalt, is het lerend vermogen, of liever de inherente wil om te blijven leren: elke actie wordt uitvoerig geanalyseerd, en op basis van die analyses wordt waar nodig direct aangepast waarbij de nodige zelfkritiek niet ontbreekt. Succes is niet het criterium maar de uitvoering. De snelle verovering van Polen bijvoorbeeld is geen reden om genoeglijk achterover te gaan zitten. Het succes wordt niet gevierd, het zijn juist de fouten en onvolkomenheden die alle aandacht krijgen, in dit geval de gebrekkige communicatie tussen de verschillende disciplines. Waarbij de juiste informatie een cruciale;e rol speelt: fouten maken werd niet als doodzonde beschouwd, het niet geven van correcte informatie wel.

De analyse van het Russische leger is voor iedere manager bijna een modelcasus: hoe zorg je ervoor dat een krachtige organisatie in een klap een machteloze entiteit wordt. Na de Eerste Wereldoorlog en de Revolutie bouwden de Russen in rap tempo een bijzonder efficiënt leger op. Men voorzag namelijk een confrontatie met het westen, en bovendien wilde men zelf het communistische gedachtegoed op termijn actief gaan uitdragen. Rond 1935 had Rusland een zeer modern leger, met een uitstekend officierenkorps en wat materiaal betreft meer dan voortreffelijk geoutilleerd. Omdat de Russische staf de toekomstige oorlogsdoctrine besefte, werd speciale aandacht besteed aan de ontwikkeling van tanks. Opmerkelijk genoeg waren de Russische tanks op alle fronten superieur aan die van de Duisters, terwijl het toch de Duitsers waren die als grondlegger mogen worden beschouwd van de moderne tankoorlog.

Maar het succes bleek weer eens de reden voor de ondergang. De kracht van het leger leidde tot een vorm van superioriteit van het officierenkorps die openlijk kritiek begon uit te oefenen op de politiek van kameraad Stalin. Waarop een koude sanering volgde. Onthoofd en ontroofd van zijn kader bleek het Russische leger niet meer dan een samenraapsel van mensen en materieel, gevolgd door een samenraapsel van gedemotiveerde mensen en verkeerd ingezet materieel. De krachtige tankdivisies werden uiteengerafeld, opgedeeld en gepositioneerd bij infanteriedivisies.

Zoals zo vaak bij dit soort ingrijpende saneringen verdwijnt elk gevoel voor realiteit. De verantwoordelijken gaan zelfs steeds sterker geloven in de juistheid van de beslissing. En handelen daarnaar. Terwijl de Duitsers zich opmaken voor een aanval, brengen ook de Russen alles in gereedheid voor een aanval. En waar twee partijen dezelfde strategie toepassen, aanvallen in dit geval, is management en organisatie van doorslaggevende betekenis.

De rest van het boek gaat uitvoerig in op het verloop van de oorlog. Interessant om te lezen, maar door de gedetailleerdheid niet aan iedereen besteed. Of het moet zijn dat ook aan dit front de Duitse organisatie zijn vruchten afwerpt. Cynisch genoeg is het die organisatie die de oorlog jaren weet te rekken. En ook aan dit front is het de overmacht in termen van mensen en materieel dat de Duitsers doet bezwijken. En vanuit dit perspectief is eigenlijk weer het hele verhaal bijzonder leerzaam en illustratief voor het management, waarbij aangetekend dat de directe koppeling in dit boek minder duidelijk wordt gelegd dan in zijn eerdere boek over deze materie.

Lees hier en hier uitgebreide beschouwingen over hoe de militaire invulling van de Autragstaktik en Befehlstaktik wordt doorgetrokken naar zijn organisatorische pendant. Een kleine beschouwing over de oosterse perceptie op de relatie tussen militaire en bedrijfsstrategie kunt u hier lezen.