Oorlog op oorlog; de alfastrijd van homo sapiens

Oorlog. Opnieuw. Doden, gewonden, bloedbaden, afgehakte hoofden en alles wat erbij hoort. En het gaat om land. Om land, om het zich niet houden aan afspraken en om verbreiding van ideeën. Daar vermoord je elkaar dus om. En de haat die daaruit voortvloeit zorgt voor doelgerichtheid en agressie. Om daarna nog meer haat te creëren. Het is een van die stompzinnige dingen waar de sapiens soort maar niet van af komt. En het is verschrikkelijk. Laat ik daarover duidelijk zijn.

Ik weet het. Er zijn duizend dingen meer over te zeggen. Ik noem snel wat begrippen: Verenigde Naties 1948, Europese pogroms die daartoe leidden, 1956, 1967, intifada, Libanon 1982, Arafat en Rabin, Netanyahu, Hamas, IS, Hezbolla, Iran en zo kan ik nog wel even doorgaan.

En zo is er wederom een stroom van mediaberichten over een afschuwelijke situatie waar we geen invloed op kunnen uitoefenen. Een conflict dat er mijn hele leven al is en waar geen enkele vooruitgang in zit. Steeds laait het weer op. Met heftige reacties in de hele wereld.

Vertel me niet dat ik als zoon van een voormalig NATO-officier niet begrijp waar het over gaat. Integendeel. Hoewel ik een absolute pacifist ben, ben ik niet tegen het leger; integendeel, ik weet dat we een leger moeten hebben. De talloze gesprekken met mijn vader over deze dingen hebben me veel geleerd. Met al die fanatieke en agressieve idioten in de wereld, met de misdadige en gewelddadige kanten die we als soort iedere keer weer laten zien, moet je wel. En dat leger moet ook nog eens goed getraind zijn. Niet op bezuinigen, zou ik zeggen. Is dat rechts? Of juist vredelievend? Hou alsjeblieft op met die etiketten.

Het neemt allemaal niet weg dat ik het vreemd vind. We praten al decennia lang over shared leadership, over meer vrouwen in de top, over vrouwelijk leiderschap. (Er zijn mensen die vinden dat ik die discussie hier niet mag voeren, maar waarom zouden we hem ineens stoppen als het M/V-element zo prominent aanwezig is in de situatie?) We zien echter vooral masculiene leiders die op de trom slaan in de wereld. Trump en Biden vechten in de USA hun machtsstrijd uit, Rusland heeft Poetin, China kent Xi, Turkije heeft Erdogan, Israel Netanyahu, Iran heeft een mannelijke top en zo kan ik nog wel even doorgaan. Heel veel erg oude mannen...

Ik bekijk dit biologisch. Ik denk namelijk dat oorlog en de drang tot gebiedsuitbreiding alfa gedrag is van mannelijke primaten, waartoe wij mensen behoren. De vergelijkingen met chimpansees is snel gemaakt. Wie de baas is, heeft daar het beste eten en de beste lovers. Alleen de rituelen en statussymbolen zijn anders. Maar we lijken op ze. Lees 'Chimpansee politiek' van Frans de Waal maar eens.

In een wereld zoals deze kunnen we niet zonder legers. Maar waarom blijven we het maar goed vinden dat de wereld zo is? Waarom zorgen we altijd weer voor machtssystemen, waardoor oorlogszuchtige alfa machthebbers het winnen van de aardige samenwerkende klasse. Het is een dominante minderheid die de rest via angst haar wil oplegt. Hoe zeer we ook denken dat vrouwen steeds meer meedoen in overheden en bedrijven, we zien iedere keer weer die uitwassen van masculien testosteron gedrag opvlammen.

Zelfs in de voetbalstadions regeert de agressie. Een verkeerde vergelijking? Niet als je naar de kern kijkt, naar de mechanismes achter het gedrag. Het zijn dezelfde inhumane manieren van doen. De werkelijk weerzinwekkende manieren waarop mensen elkaar moorden, martelen en verkrachten, dat heeft een oorzaak. Als we het probleem willen aanpakken, moeten we niet alleen voor een krachtig leger zorgen, maar ook de oorzaken van oorlogszucht aanpakken.

Ik maak me geen illusies.  Oorzaken aanpakken wordt erg moeilijk. Misschien zou het helpen om mensen van kindsbeen aan naar vechtsporten te sturen. Dat klink paradoxaal, maar daar leer je beheerst omgaan met je agressie en testosteron. Meisjes leren er zichzelf verdedigen, jongens leren om zichzelf te disciplineren en er niet maar een beetje op los te slaan. Bovendien is er een hierarchisch systeem dat gerespecteerd moet worden. Het goede soort discipline zou hiermee ook aangeleerd kunnen worden. Dit woord heeft vaak een negatieve reputatie, maar waarom eigenlijk?

Ik denk dat we erg veel aandacht hebben voor de sociale zachte kant van mensen, de kant die traditioneel wordt gezien als vrouwelijk. Maar we verwaarlozen de invloed van dat wat van oudsher gezien wordt als het mannelijke. Niet alleen van het positieve mannelijke, maar dus ook van het negatieve mannelijke. In mijn boek 'Mannen en/of vrouwen' behandel ik de verschillen tussen de manier waarop mannen en vrouwen strijden.

Vrouwen grijpen zelfs bij hun grootste concurrenten zelden naar fysieke agressie. Uit de onderzoeken komt naar voren dat dat gebeurt met negeren, buitensluiten en ook wel met roddel. Ook erg, maar bij een deel van de mannen zien we dat agressie en geweld gebruikt wordt. Testosteron, het hormoon, voedt dat.

Het gecontroleerd leren omgaan met testosteron en het in toom houden ervan in onderlinge relaties is belangrijk. Het is in het klein wat oorlog in het groot is. Daar hebben echter noch de Israelieten, noch de Palestijnen, nu wat aan. Zij zitten in een levensgrote fuik en staan doodsangsten uit. En dat leidt op haar beurt weer tot angst en agressie. Laten we in hemelsnaam blijven denken aan manieren om ze eruit te helpen en hopen dat we iets vinden. Op alle niveaus. En dat vraagt veel wijsheid. En geen polarisatie.