Narcisme in de top (podcast en artikel)

Nog regelmatig hoor ik in trainingen deelnemers klagen over narcisten in de top. Dit gaat over mannen en vrouwen, die op invloedrijke posities zitten, strooplikkers om zich heen verzamelen, kritische geluiden negeren en zelfs bestraffen, en die medewerkers schofferen wanneer het ze maar uitkomt. Wat mij vooral verbaast is waarom dit soort mensen altijd weer op die machtsposities terecht komen. De vraag is waarom benoemingscommissies er altijd weer in stinken. (De link hieronder is de podcast versie van dit artikel. Dan kan je luisteren en hoef je het niet te lezen)

Narcistische leiders zijn een ramp voor hun omgeving. Maar ook voor zichzelf. Ze hebben al jong afgeleerd om zichzelf leuk te vinden. Ze zijn vroeger gekleineerd, genegeerd of verwaarloosd. Vaak leerden ze daardoor truukjes om toch de aandacht te krijgen, die ze nodig hadden. Zo zijn ze slim geworden. Dan werden ze pleaser, perfectionist, hork of rebel. De aandacht die dat opleverde vulde het behoefte-gat diep van binnen echter niet. Later gaan ze die aandacht dan van hun geliefden, vrienden of collega’s eisen.

Ze hebben een ‘gereedschapskist’ met tools als charme en aanpassingsvermogen, maar ook meedogenloosheid en kilheid. Deze laatste twee eigenschappen hebben te maken met de manier waarop narcisten de ander zien: als leverancier van de aandacht die ze ooit niet kregen.Wanneer een geliefde, een vriend of medewerker, een tijdje als aandachts-leverancier heeft gefunctioneerd, werkt het niet meer. Een narcist heeft altijd meer nodig. Dus word je weggegooid of ingewisseld als je niet meer biedt wat hij of zij nodig heeft.

De bekende psychiater Judith Orloff, schrijft dat ze narcisme zo ongeveer de moeilijkst te behandelen stoornis vindt. Ze adviseert empathici om er bij weg te blijven. Hun inlevingsvermogen wordt namelijk geëxploiteerd door narcisten. Orloff noemt narcisten emotionele vampieren. Ze zetten hun tanden in je persoonlijkheid, zuigen de energie eruit en laten je volledig verslagen achter. Waarbij jij dan denkt dat het aan jou ligt.

Door de benoeming van één harteloze idioot zetten sommigen een rem op de talent- en organisatie-ontwikkeling. Of ze daar oog voor hebben, valt te bezien. Het lijkt eerder op een andere opvatting van leiderschap; op het idee dat een sterke man of vrouw nodig is aan het stuur. Waarbij met sterk ‘meedogenloos’ wordt bedoeld. Ondanks dat men van Harvard tot aan Nijenrode empatisch en verbindend leiderschap preekt. Al jaren. Rara…

Bert Overbeek is een ervaren organisatietrainer en coach. Hij werkte voor meer dan 100 organisaties in binnen- en buitenland.  Website: https://www.bertoverbeek-pitchersupport.org/