Lachen is ook op het werk erg gezond!

Creativiteit kan een talent van iemand zijn, maar het is ook te leren zoals onder andere Edward De Bono en neurowetenschapper Elkhonon Goldberg ons hebben laten zien. Een team dat problemen kan oplossen is hartverwarmend voor een leidinggevende. In één adem met creativiteit noem ik dan gelijk innovatief vermogen, dat in tijden zoals deze geen overbodige luxe is. Toch moeten we de mogelijkheid van het aanleren van creativiteit wat meer benadrukken. Vaak zeggen mensen dat ze niet creatief zijn, maar ook dan kunnen mensen het leren, hoewel meestal niet op elk gebied. Dus als je niet goed bent in de kunstzinnige vakken, in schrijven of acteren, wil dat niet zeggen dat je niet creatief zou kunnen denken op andere vlakken.

Er zijn tijden geweest dat zogenaamde breinkenners dachten dat creativi­teit, liefde en meer alfa-­achtige disciplines in de ene helft van het brein zaten, en wiskunde en rekenkundige vaardigheden in de andere helft. Dan had je pech als je wiskundig of 'rationeel' ingesteld was. Kon je het vergeten met creativiteit. Dat idee is intussen losgelaten. Wel wordt nog onderscheid gemaakt tussen lineaire en optionele denkers.

Lineaire denkers zijn logisch redenerende mensen. Het gaat langs een vaste redenering naar een conclusie, en daarbij zijn denkstappen genomen. Optionele denkers denken vaak niet lineair. Je kunt ze om een oplossing vragen en dan geven ze er gelijk een stuk of vijf. Ze denken niet in logische lijnen, maar in mogelijkheden en opties. Deze laatste groep heeft het in brainstormen altijd wat gemakkelijker, en staan te boek als creatiever en innovatiever. Daarmee doen we de creativiteit van de lineaire denkers tekort. Architecten, componisten en designers hoeven niet per se optionele denkers te zijn, maar zijn toch vaak creatief. Het geeft maar weer aan dat creativiteit voor velen toegankelijk is.

Niet in iedere situatie is creativiteit nodig of vereist, wordt weleens gezegd. Maar dat is te kort door de bocht. Waar oplossingen nodig zijn, is ook creativiteit nodig. Dus je medewerkers tot creativiteit stimuleren is handig voor een switchend leider. Maar hoe krijg je medewerkers zo ver dat ze elkaar stimuleren tot creativiteit. Behalve de bekende methodes van met ze in gesprek gaan, het proces faciliteren en stimuleren dat medewerkers met elkaar praten, oefeningen geven in creatief denken en zaken die ik al eerder benoemde, nemen bedrijven leuke initiatieven zoals innovatiebijeenkomsten, brainstormsessies en ideeënbussen. En ik wil niet voorbijgaan aan een vergeten vorm van creativiteit: humor.

Als mensen ergens creatief in blijken te zijn, dan is het wel in het maken van grappen. Zelfs de meest kleurloze kantoorklerk kan ineens iets heel creatiefs roepen in een moment dat hij toe is aan op­ of ontluchting in de vorm van een grap. Volgens een al oud artikel uit de Volkskrant van 27 mei 2011 is humor creatief inspelen op situaties en dus een erg belangrijke eigenschap van creativiteit. We hebben dit weer mogen ontdekken in deze tijden van het coronavirus, waarin al snel grappen op internet rondgingen. Er zijn mensen die zich daaraan ergeren, maar ik zou die mensen op het hart willen drukken dat humor in de meeste gevallen niet betekent dat mensen de spot drijven met iets dat serieus genomen zou moeten worden. Humor helpt mensen door moeilijke tijden heen.

Het heeft ook nogal wat voordelen in werkomstandigheden. Het ver­mindert volgens dat artikel stress en zorgt ervoor dat de tijd sneller gaat. Carrièretijger.nl diept het onderwerp verder uit: humor vermindert stress, versterkt de teamgeest, zorgt voor luchtigheid, je communiceert er gemak­ kelijker door en het bevordert creativiteit en innovativiteit. Wie googelt op humor en creativiteit vindt nogal wat artikelen.

Humor is niet overal even populair en het ene gevoel voor humor is hetandere niet. Humor kan als kwetsend worden ervaren, het kan een onder­ deel van pesterijen zijn en het kan ook dysfunctioneel zijn in vergaderin­gen, als de lijn van een meeting er steeds mee wordt onderbroken. Maar de voordelen zijn talrijk, zeker als ze binnen de perken van het respect kunnen blijven. Aan de andere kant zijn er ook notoire zuurpruimen die vinden dat het leven een erg serieuze zaak is en vinden dat er niets te lachen valt.

Vaak hebben die mensen moeite met relativeren. En ook met creativiteit. Als ze op de een of andere manier waardering kunnen leren opbrengen voor humor, opent hen dat mogelijk ook op andere gebieden. Overigens hebben ze ongelijk als ze zeggen dat er niets te lachen valt. Humor leidt namelijk ook nog eens tot betere immuunsystemen en het biedt evolutionair voordeel, volgens een onderzoek van de University of New Mexico, omdat vrouwen in dat onderzoek aangaven mannen met humor interes­ sant te vinden.

Switchende medewerkers en leiders houden daarom wel van een geestige opmerking of een goede grap, zolang die opbouwend werken op de teamsfeer. Pesterijen en zondebokfenomenen, want ook daar zijn mensen creatief in, hier zit niemand op te wachten. En wat betreft de creativiteit: zorg samen voor ideeën­sessies om ruimte te geven aan creativiteit.

Dit onderwerp is uitgebreider beschreven in Bert's boek over modern, switchend leiderschap 'De schakelaar', uitgegeven bij Futuro en overal verkrijgbaar. Bert is trainer, coach, ontwikkelaar en  begeleidt organisaties bij het verbeteren en opzetten van opleidingsmogelijkheden. (pitcher.support@hetnet.nl)