Gaan we ooit wel weten waar het virus vandaan komt?

Ik heb meer met klokkenluiders dan met complotdenkers. Klokkenluiders komen pas met informatie naar buiten als ze harde bewijzen hebben. Complotdenkers poneren iets op basis van vermoedens, meestal over iets waar ze zelf niet bij waren of zijn. Die vermoedens bevatten vaak zeker interessante feiten, maar helaas zitten er altijd ook aannames in hun redeneringen, die niet hard te maken zijn.

Verder leggen complotdenkers (en zeker niet alleen zij!) verbanden die niet altijd kloppen en nemen ze selectief waar; dat wil zeggen: ze brengen de feiten naar voren die in hun theorie passen en feiten die dat niet doen negeren ze. Zo wil en zal ik zelf niet met gegevens omgaan. Ik wil ook geen aantijgingen of beschuldigingen de wereld inslingeren die niet bewezen zijn, zoals mensen pedofiel of satanist noemen waarvan niet bewezen is dat die dat zijn. Wie dat zonder juridisch geldig bewijs roept, doet hetzelfde als  de middeleeuwse geestelijkheid die heksen verbrandde.

Ook als je geen complotdenker bent, verbiedt niemand je om kritisch naar overheden en instituten en hun leiderschap en beleid te kijken. Sterker: het behoort tot de democratie om dat te doen; het is één van de democratische kernwaarden zelfs. Natuurlijk hebben we een parlement dat die functie heeft, en er zijn belangengroepen, vakbonden en allerlei horizontale bewegingen in de samenleving die de besluiten van de politiek onder de loep nemen.

Dat alles is er dus al.  Bovendien wordt er via sociale media ook nog eens van alles geroepen.  Meestal door mensen die alleen in hun eigen kringetjes invloed hebben. Dus volg ik maatregelen en besluiten op politiek, economisch, militair of wetenschappelijk niveau altijd grondig. Ik doe het echter wel met een zekere afstand. Zeker als het om onze gezondheid gaat, kijk ik niet zozeer vanuit een ivoren toren, maar wel vanuit een uitkijktoren.

En vanuit die afstand is me iets wonderlijks opgevallen in het jaar 2021. Dat wonderlijke gaat over de oorsprong van het COVID-virus. De wereldgezondheid organisatie (WHO) stuurde in februari een team naar China om de oorsprong van het virus te onderzoeken. In dit team zat ook onze eigen virologe Marian Koopmans.

Goede zaak, denk je dan, zo’n onderzoek. Als je ergens complottheorieën mee kunt weerleggen of bevestigen, dan is het wel met knetterharde gegevens over de oorsprong van het virus. De vraag is namelijk: is dit virus op een natuurlijke manier van dier op mens overgegaan, of komt het uit het virologisch lab in Wuhan, iets wat de zogenaamde lab leak theory beweert. En als het uit dat lab komt, hoe is het dan gegaan? Is het bewust ontwikkeld, bijvoorbeeld als biologisch wapen, of is het per ongeluk ontstaan? Zeer relevant allemaal.

De commissie kwam na zijn onderzoek in China in de eerste maanden van 2021, terug met de conclusie dat er een vervolgonderzoek nodig was, en daarmee vooral niet te lang te wachten. De oorzaak was nog niet gevonden, er waren vier scenario’s, maar een van de scenario’s -zei het team- was erg onwaarschijnlijk. Dit was dat lab leak scenario. Er werd zelfs gesteld dat verder onderzoek naar dat scenario niet nodig was.

Wel raadde het WHO-team met Koopmans aan om fase 2 van het onderzoek snel te doen. De sporen van het ontstaan van het virus verdwijnen namelijk vrij snel. Het team waarschuwde ervoor dat langer wachten de zaak niet zou dienen. Men was het er erg over eens dat de oorzaak gevonden moest worden, zowel in het westen als in China. Dit om volgende keer beter advies te kunnen geven.

Dat was februari, dan verwacht je dat het een fluitje van een cent moet zijn om snel een vervolg aan het onderzoek te geven. Maar nee. Het is nòg niet geregeld, en je hoeft geen complotdenker te zijn om te voelen dat er iets aan de hand is. Ik zet de zaken op een rijtje die tussen februari en nu hebben gespeeld. Oordeel zelf (al moet je uiterst zorgvuldig zijn met het leggen van verbanden).

-Toen het team terugkwam uit China in februari, zei Ghebreyesus de voorzitter van de WHO, dat de lab leak hypothese zeker nog onderzocht hoefde te worden. Koopmans en haar teamgenoten waren not amused, want het ging in tegen hun rapport. Daarmee werd hun gezag ondermijnd.

-En dat werd alleen maar erger toen Ben Embarak, de voorzitter van het WHO-team met de mededeling kwam, dat er een deal gesloten was met de Chinezen in fase 1 van het onderzoek. De Chinezen zouden het onderzoek stopzetten, als er gekeken werd naar een lab leak.

-Ben Embarak heeft toen, buiten medeweten van het team, een deal gesloten om het onderzoek er toch door te krijgen. Het onderzoek mocht wel verricht worden, maar er zou over de lab leak hypothese gesproken worden als een ‘extreem onwaarschijnlijke’ mogelijkheid.

-Het team met Koopmans wist niets van deze deal en volgens haar is er een stevig woordje met elkaar gewisseld binnen WHO-kringen.

-In juli richtte de WHO een onderzoeksteam van 26 mensen in, die verder moesten gaan met het onderzoek naar de bron van het virus. Koopman was een van hen en was erg verheugd dat er nu eindelijk verder kon worden gegaan. Er was immers haast bij.

-Rond de oprichting van het nieuwe team met Koopmans maakte China een statement. Het wilde, zo meldden de media op 22 juli, geen onderzoek doen naar de lab leak theory. China stelde dat het virus overgesprongen was van een dier op een mens, en zag de lab leak theory als ‘politieke manipulatie’, vooral van de USA.

-Intussen was ook door wetenschappers als Sørensen en Latham al opgemerkt dat de lab leak hypothese niet uit te sluiten was. De vermaarde Cornell universiteit ging hierin mee, en stelde dat het virus ‘uniek aangepast’ was om mensen te infecteren. En van de diensten van de DIA (de Amerikaanse veiligheidsdienst) was er één die de lab leak theory waarschijnlijk vond.

-Biden liet rond 25 mei weten dat er verdeeldheid was in zijn veiligheidsdiensten over de lab leak theory  en sommeerde de diensten om binnen 90 dagen een helder verhaal te hebben over de bron van het COVID-virus. China reageerde furieus: "Smear campaigns and blame shifting are making a comeback, and the conspiracy theory of 'lab leak' is resurfacing".

-De Chinezen waren eerder woedend geweest op Trump, omdat hij steevast over ‘het Chinese virus’ sprak. Met de komst van Biden leek dit leed voor de Chinezen geleden. Het feit dat de lab leak theory weer bespreekbaar was was voor hen een reden om de stellingen uit de Trump-periode weer te betrekken.

-China’s weigering om de lab leak theory te onderzoeken vond plaats na die 25^e mei. De Chinezen verwijten de Amerikanen China aansprakelijk te willen stellen voor een virus, dat op natuurlijke wijze is ontstaan. Als dit zo zou zijn, dan zou dat slecht zijn voor de positie van China in de wereld. Economisch, militair, maar ook vanuit andere invalshoeken.

-Dat een politiek belang het onderzoek naar een pandemie gaat belemmeren is natuurlijk een hele slechte zaak. Om het in de woorden van Koopmans te zeggen: ‘Begrip van de oorsprong van een verwoestende pandemie zou een wereldwijde prioriteit moeten zijn.’ Ze waarschuwde daarbij, dat ‘elke vertraging sommige van de biologische studies onmogelijk (zal) maken’.

-Mocht China iets te verbergen hebben, dan is haar houding strategisch een goede. Door moeilijk te doen vertragen ze de boel en dat maakt het onderzoek zo ongeveer onmogelijk.

-Op 26 augustus merkt Koopmans in een interview op, dat er haast gemaakt moet worden met fase 2 van het onderzoek. Ze wijst erop dat we intussen een half jaar verder zijn. Wel is ze blij met het nieuwe team, waarvan ze deel uitmaakt.

-Op 30 oktober lijkt fase 2 ineens verder weg dan ooit. China hindert volgens de Amerikaanse veiligheidsdiensten het onderzoek. China weigert verder onderzoek naar de lab leak theory. De diensten herhalen eerdere opmerkingen, dat de mens-dier-hypothese, zowel als de lab leak-theory beiden kunnen.

Waarmee de zaak stil is gevallen. Met de volgende opmerkelijke

-Nog steeds weten we niet zeker wat de bron is van het COVID-virus.

-Fase 2 van het onderzoek naar ondermeer de ‘lab leak theory’ wordt belemmerd door China, dat ieder onderzoek prima vindt, behalve de genoemde theorie.

-Niemand maakt haast met het operationeel maken van het tweede team.

-De Amerikaanse veiligheidsdiensten hebben wel onderzoek gedaan, maar zijn nog steeds niet veel verder.

-De vertraging die hierdoor opgelopen wordt is niet goed voor het onderzoek. Op zeker ogenblik zullen de sporen naar de bron weg zijn.

-We hebben ook een kijkje gekregen in de interne wereld van de WHO. Tenminste twee prominente WHO-topmannen passeerden hun teams, en er is irritatie en onderlinge verdeeldheid. Nu hoeft dat nog niets te betekenen. Met een goede discussie is niets mis. Maar het geeft geen goed beeld.

Zou je een complot willen bedenken, dan zou China een goed slachtoffer zijn. Door hun geheimzinnige gedrag moet je haast wel gaan denken, dat het virus is ontwikkeld in het lab in Wuhan. Waarom doen ze er anders zo moeilijk over?

Aan de andere kant kan je ook denken, dat China echt beledigd is, eerst door Trump en nu door Biden, omdat er echt geen lab-lek was. Dan is het inderdaad verdachtmaking. Maar als dat zo is, zet je de deuren voor de onderzoekscommissie open en hoef je je deuren niet te sluiten. Dat is dan de beste methode om je belediging te rechtvaardigen. Voor China helpt het ook al niet, dat de man die in Wuhan eindverantwoordelijk was tot 2020, ineens verdwenen is.

Het lijkt er dus op dat China iets fundamenteels verbergt. Maar zeker weten doen we het niet. Heb ik een vermoeden? Jawel. Ik denk niet aan een biologisch wapen; dat zou zich immers ook tegen hen zelf keren. Ik denk dat er tijdens wetenschappelijk onderzoek iets is misgegaan. Omdat COVID zulke gigantische economische gevolgen heeft gehad, wil China dat verborgen houden, in verband met schadeclaims en dergelijke.

Dat is wat ik vermoed, niet wat de bewezen waarheid is. Interessant is dit artikel ook voor het thema 'leiderschap'. Wat in de WH-top plaats heeft gevonden, de deal, het solistische optreden van een paar heren, en een team dat daarover openlijk verontwaardigd was, laat zien dat er -als het er echt op aankomt- kennelijk allerlei dingen gebeuren in achterkamertjes. Dat is niet nieuw, maar het valt te betreuren dat dat maar niet lijkt te doorbreken. En wat het resultaat is, zien we: feiten worden niet duidelijk, waardoor de speculaties blijven. Dat is wat mij betreft een groter probleem dan COVID. Want wat leren we er nu van?