Financieel gedreven farmaceuten en argeloze (?) artsen...

Waar gaat de wereld heen? Jongebazen.nl publiceert hierover vanaf 1 februari uitgebreide artikelen. Het zal daarbij een helpende houding proberen te ontwikkelen. De vorige aflevering handelde over de risico's die er zijn rondom onze internetdata. Deze keer gaat het over farmaceuten. Het boek dat een basis vormt voor deze artikelen is 'De 50 gevaarlijkste bedrijven' van Raeste en Sokola, in het artikel R&S genoemd.

Hoe staan we ervoor in de farmaceutische industrie en wat kunnen we eraan doen? In deze aflevering eerst maar eens een korte beschouwing. Verderop dit jaar kijken wenwat er al aan gedaan wordt en of er nog creatieve ideeën zijn om dit probleem aan te pakken. Want een probleem is het helaas; dat blijkt steeds weer uit de artikelen.

Bayer en Purdue Pharma zijn de farmaceuten die het boek van R&S noemt, maar ik zou de risico’s die bedrijven in de farmaceutische wereld nemen niet tot deze twee organisaties willen beperken. Op internet vond ik bij healthwatch.eu een inventarisatie van processen tegen farmaceuten tussen 2001 en 2012 en daar komen we er meerdere tegen. Hierdoor hebben we een aardig beeld gekregen van de dingen die mis kunnen gaan in de farmaceutenhandel in medicijnen.

Eigenlijk is er in de medische wereld altijd wel discussie geweest over de medicijnen die werden aangeboden, maar lang is er alleen gefocust op kritiek op ‘kwakzalvers’. Pas de laatste decennia richten de discussies zich op de farmaceutische commercie, wat niet zo gek is want daar waar de branche in het verleden zich vooral richtte op de kwaliteit van het product hebben ze nu het geld voorop staan.

Dat wil niet zeggen dat medicijnen uit het reguliere circuit a priori onbetrouwbaar zijn. De meeste medicatie doet waarvoor ze bestemd zijn en veel mensen hebben er baat bij. Helaas zijn er ook nogal wat medicijnen die louter symptomen bestrijden en mensen niet echt beter maken, maar goed, dat nemen we maar even voor lief. Er zijn nog genoeg zaken waar we ons wel druk over kunnen maken, als we de farmaceutische industrie willen verbeteren.

We noemen een aantal hinderlijke zaken die de farmaceutische revue hebben gepasseerd. Zo werden bijwerkingen verzwegen, gebagatelliseerd, ontkend of te laat ontdekt. In de onderstaande reeks voorvallen tussen 2001 en2012 kun je zien dat die bijwerkingen heel fors waren. Artsen werden omgekocht, geïntimideerd, verwend met entertainment, goedkope cursussen of reisjes. Af en toe werd een medicijn geproduceerd in een onhygiënische fabriek, met allerlei schadelijke micro-organismen tot gevolg.

Maar een van de belangrijkse misstanden is de actieve marketing van de bedrijven. Reclame bij artsen, die ook nog eens bezocht worden door aardige vakgenoten om een bepaald medicijn voor te schrijven. En diezelfde artsen geven ten onrechte aan ongevoelig te zijn voor de marketing-methoden van de farmaceuten, want dat zijn ze wel. En dit zeg ik niet, maar hun eigen vaktijdschrift, Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde waarover zo meer. Eerst maar eens het genoemde lijstje farmaceutische ‘foutjes’ van 2001 tot 2012.

Hier zijn ze.

Ernstige bijwerkingen

-Laten we beginnen met Bayer, omdat R&S ze behandelen in hun boek en omdat ze volgens hen tot de 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld behoren en dit niet eens omdat ze al bestonden ten tijde van Hitler en een belangrijke organisatie waren voor de nazi’s. Nee, we gaan 56 jaar verder in de tijd en komen dan aan in 2001. Bayer moest toen een statine van de markt halen, die voor ernstige bijwerkingen zorgde, zoals spierziekten, slaperigheid en vermoedelijk ook sterfgevallen. Natuurlijk had Bayer dit al moeten weten voordat het medicijn op de

-Pfizer waarschuwde niet voor het risico op kanker in 2012, toen het Prempo op de markt bracht. Dit ‘vergeten te waarschuwen’ gebeurt vaker, soms bewust, soms onbewust. In 2009 verkocht Pfizer een middel tegen reuma dat hartaanvallen en beroertes veroorzaakte.

-Novartis  ‘vergat’ in 2012 om de bijwerkingen te vermelden van een medicijn en promootte illegaal het gebruik voor peuters.

-Johnson & Johnson bagatelliseerde in 2012 de bijwerkingen van Risperdal.

Artsen op valse wijze beïnvloeden om producten voor te schrijven, en vileine marketing

-De Japanse farmaceut TAP betaalde in 2001 dokters om medicijnen tegen prostaatkanker voor te schrijven. Dat is heet omkopen.

-Astra Zenica verkocht reizen en entertainment aan artsen om een product voor te schrijven. Het bedrijf gaf het gratis weg, maar wist ook dat artsen het in rekening zouden brengen bij zorgverzekeraars. Dit gebeurde in 2003 en kan gezien worden als omkoping.

-Johnson & Johnson betaalde ziekenhuizen en apothekers om de verkoop van Risperdal te stimuleren in 2012.

-GSK werd in 2012 veroordeeld voor illegale reclame, verhullen van bijwerkingen en agressieve implementatiemethoden zoals het intimideren van artsen. Het leidde tot veel sterfgevallen/diabetici.

-Novartis gaf dokters provisies bij het voorschrijven van een middel. Dit werd in 2010 gesignaleerd.

-Merck vroeg in 2008 teveel geld voor een medicijn.

Gemanipuleerde onderzoeken

Een artikel van het NTvG laat zien dat er nog steeds veel mis is in 2022 (en vermoedelijk ook in 2023) Het artikel zet de schijnwerper op de handelswijze van farmaceutische vertegenwoordigers. Ik citeer: ‘ Wanneer verkoopvertegenwoordigers artsen bezoeken – iets dat bij de grootste voorschrijvers, de huisartsen, nog altijd veel gebeurt, gezien de werving van nieuwe artsenbezoekers – verzwijgen zij belangrijke zaken. Informatie over bijwerkingen, contra-indicaties en interacties ontbreekt vaak. Informatie over andere behandelopties en kosteneffectiviteit komt niet aan de orde tijdens het artsenbezoek.’ Het tijdschrift citeert hier huisarts en farmacriticus Hans van der Linde, die de volgende vernietigende inventarisatie maakt van de farmaceuten: ‘Onderzoeken worden gemanipuleerd, bijwerkingen verzwegen, artsen misleid, medische opinieleiders omgekocht, onderwijs misbruikt, onderzoek alleen gericht op winstmaximalisatie.’

Laten we ook even luisteren naar Peter Gøtsche. Hij is arts en werkte jarenlang in de farmaceutische industrie. Zijn boek ‘Dodelijke medicijnen’ geeft je een huiveringwekkend inkijkje in de groezelige praktijken van farmaceuten. Hij heeft er een gewoonte van gemaakt op congressen voor farmaceuten en artsen de aanval te openen op farmaceuten.

Op een congres nam hij vijf gerenommeerde bedrijven op de korrel. Ze waren sponsors van het congres. Hij betichtte Roche ervan dat ze hun fortuin hadden opgebouwd met heroïne. Het heeft Tamiflu verkocht aan de Europese gemeenschap; door Gøtsche ‘diefstal’ genoemd, omdat het middel niets deed. Roche verspreidde bovendien valium en librium, zonder duidelijk te maken dat dit verslavende middelen waren.

Gøtsche gaat echter verder. Grote bedrijven als Pfizer en Merck krijgen er ook van langs. Pfizer promootte medicijnen die nog niet goedgekeurd waren en loog op een hoorzitting over de bijwerking van een belangrijk medicijn. Merck ontwikkelde een medicijn tegen reuma dat dodelijke effecten had op bepaalde mensen. En wie denkt dat Gøtsche dan klaar is, heeft het mis. Hij toont ook nog aan dat een Belgisch en een Deens bedrijf onderzoeken achter houden. Sowieso tilt hij de sluier op van de onderzoekspraktijken. Dat boek van hem is dan ook wel een aanrader.

Slechte of onhygiënische productie of verkoop

-In 2002 doken er fouten op in de productie en kwaliteit van de geneesmiddelen van Schering en Plough. Overbodig te zeggen, dat dat bij medicijnen heel verkeerd kan uitpakken voor de patiënt.

-In 2012 bleek de Yasmin anticonceptiepil van Bayer embolieën te veroorzaken. Het product werd van de markt gehaald, maar het had natuurlijk nooit op de markt mogen komen.

-Een geneesmiddel werd in 2012 aangeprezen door Abbott Labaratories, zonder dat er het vereiste onderzoek voor was gedaan.

-GSK liet in 2012 een medicijn produceren in een fabriek die zodanig vervuild was, dat er micro-organismen in de medicijnen terecht kwamen.

(Bron: https://healthwatch.eu/nl/top-30-farmaceutische-fraude-veroordelingen-en-boetes/)

Financieel gedreven

Omdat de farmaceuten geprivatiseerd zijn en op de vrije markt werken zijn ze primair financieel gedreven. Wanneer je het principe erop loslaat, dat producten goed moeten zijn voor mens, dier en plant, zie je dat het nog altijd verkeerd gaat van tijd tot tijd. Dit was in ieder geval in januari 2022 nog actueel, omdat het NTvG besloot om vanaf dat moment geen farmaceutische reclameboodschappen meer te plaatsen.

Twee artikelen uit die maand laten zien, dat artsen nog steeds worden beïnvloed door marketing-campagnes en artsenbezoekers. Het NTvG stopte met het plaatsen van de reclames om het goede voorbeeld te geven. Dat klinkt geweldig en is het ook, maar het is laat. Ik heb bewust gekozen voor oude voorbeelden hierboven. Tussen het laatste voorbeeld en het NTvG-besluit ligt maar liefst tien jaar.

Een ander punt van kritiek is dat het NTvG de artsen vrij pleit. Het zegt dat artsen net zo gevoelig zijn voor marketing en beïnvloeding als anderen en het komt erop neer dat ze er eigenlijk niets aan kunnen doen, als ze zich laten beïnvloeden om een bepaald middel voor te schrijven. Deze opmerking wordt zelfs onderbouwd met Cialdini, de man die 7 beïnvloedingsstrategieën formuleerde, waaronder vriendelijkheid, cadeautjes, deskundigheid of de schijn ervan en sociale beïnvloeding (‘Als iedereen het doet, zal het wel goed zijn).

Artsen mogen dan gevoelig zijn voor beïnvloeding, volgens het tijdschrift zijn ze zich daar maar matig van bewust. Het merendeel denkt dat het daar geen last van heeft. De praktijk wijst echter uit dat dit wel zo is. Als artsen hier meer zelfreflectie zouden ontwikkelen op dit punt, zijn ze misschien weerbaarder als een artsenbezoeker hen een product probeert te verkopen, waarover nog weinig objectieve informatie bestaat. (https://www.ntvg.nl/artikelen/meer-aandacht-nodig-voor-beinvloeding-door-de-farmaciebranche )

Maar ik wil het NTvG niet te hard vallen. In januari 2022 namen ze dan toch eindelijk een duidelijk standpunt in, dat ik hier zal samenvatten in een verkorte verklaring van het tijdschrift. Het is ontleend aan hun website, die het volgende zegt.

1. Het NTvG is per 1 januari 2022, zowel in het fysieke tijdschrift als online, gestopt met de advertenties voor geneesmiddelen, medische hulpmiddelen (‘medical devices’) en nascholing die wordt gesponsord door de farmaceutische industrie.
2. Hoewel de nadelen van advertenties vanaf het begin onderkend werden, viel de keuze tussen de abonnementsprijs verhogen of meer advertenties plaatsen al snel uit in het voordeel van de adverteerders.
3. HetNTvG heeft gekozen voor de missie om een onafhankelijk en betrouwbaar kompas te zijn voor kosteneffectieve geneeskunde. Het wil daarmee actief bijdragen aan de houdbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg. In het licht daarvan is het logisch om te stoppen met productadvertenties, en wel om 2 redenen.
4. Allereerst plaatst de farmaceutische industrie advertenties in medische vakbladen om artsen te beïnvloeden in hun voorschrijfgedrag. Daardoor zijn deze advertenties niet in het belang van patiënt of maatschappij en staan ze haaks op de kernwaarden van het NTvG, namelijk die van ‘onafhankelijkheid’ en ‘betrouwbaarheid’.
5. Ten tweede richt het NTvG zich tegen overbehandeling en onnodige medicalisering. Hoewel deze problemen diverse oorzaken hebben, spelen financiële belangen een belangrijke rol. Voor de farmaceutische industrie is winstmaximalisatie het dominante bedrijfsbelang. De doelstelling van het NTvG daarentegen vraagt om volstrekt onafhankelijke informatiebronnen.
6. Het NTvG wil met deze stap ook aandacht vragen voor de invloed die de farmaceutische industrie heeft op het voorschrijven van geneesmiddele Het zoekt naar nieuwe, objectievere manieren van informatieoverdracht en communicatie over geneesmiddelen.  Het NTvG pleit ervoor om de directe reclame voor geneesmiddelen en indirecte reclame via sponsoring van nascholing voor zorgprofessionals kritisch te bezien en verder te reguleren.
7. Artsen mogen zich niet laten beïnvloeden door andere belangen dan het medisch-inhoudelijke en het maatschappelijke belang, vindt het NTvG. Dit wordt extra noodzakelijk nu de gezondheidszorg te duurdreigt te worden.
8. Het signaal dat het NTvG hiermee wil afgeven is dat artsen en farmaceutische bedrijven een andere samenwerking creëren, die gebaseerd is op verantwoordelijkheid naar de samenleving en de toegankelijkheid van de gezondheidszorg.

Ik kom aan mijn conclusie. Er is alle reden om de relatie tussen farmaceuten en artsen goed te blijven bewaken. In het verleden was er een waakhond in de vorm van de Inspectie Gezondheidzorg. Ook was er een IVM-programma dat de beïnvloeding van de artsen door farmaceuten in de gaten hield. Helaas zijn die gestopt. De relatie tussen farmaceuten en artsen is echter een belangrijke factor bij onze gezondheid.

Farmaceuten nemen van tijd tot tijd grote risico’s en zijn te vaak financieel gedreven. Dit is een gevolg van de privatiseringswoede die in de jaren ’90 opstak. Het wantrouwen van complotdenkers komt echt wel ergens vandaan. Het zou mooi zijn als de gerichtheid op winstmaximalisatie terug zou veranderen in prioriteit voor de kwaliteit van de medicijnen.

Artsen vrijpleiten, zoals het NTvG, doe ik niet a priori. Het zijn hoogopgeleide mensen, die allang sceptisch zouden moeten zijn als artsenbezoekers of farmaceuten op hun deur kloppen. Er is inmiddels zoveel bekend over wanpraktijken van farmaceuten dat artsen wakker zouden moeten zijn. Ze zijn medeverantwoordelijk voor dat wat farmaceuten doen.

Als een product net op de markt is, ontbreekt vaak objectieve informatie. In plaats van direct het product voor te schrijven, zou de arts kritischer moeten zijn. Hoe dan ook, wie als visie heeft dat hij de planeet, de mens en de natuur gezond wil houden, kan niet marchanderen met medicijnen.

Of het nou om artsen gaat, of om farmaceuten, de branche moet gewoon betrouwbaar zijn. Zover zijn we echter nog niet. Trouw verwees in 2022 nog naar een vervelend feitje. Mensenrechtenorganisaties stelden vast dat 2/3 van de producenten van anti-Covid-medicijnen een onvoldoende scoorden op het gebied van mensenrechten.

De artikelen zullen geschreven worden door Bert Overbeek, al 30 jaar succesvoltrainer en organisatiecoach, die organisaties helpt bij ontwikkeling van managers en medewerkers. (pitcher.support@hetnet.nl) Overbeek schreef een aantal top 10 managementboeken. Zijn laatste boek is ‘De schakelaar’ en het handelt over leiderschap in de 21e eeuw. Het stelt dat 21e eeuws leiderschap gaat over ethisch en integer blijven in een wereld die verandert op het gebied van digitalisering, diversiteit, duurzaamheid, integriteit, transparantie en nog een aantal andere zaken.