De biologische kant van seksuele intimidatie...

De berichten over Marc Overmars hebben ons nog een keer wakker geschud. Wederom een BN’er die pogingen deed om vrouwen te intimideren met seksueel gedrag. De beer is los. Met als toef op de taart weer eens een dickpic. Dat wordt een beetje het symbool voor al dat afkeurenswaardige mannengedrag, maar er is natuurlijk veel meer aan de hand. Opmerkingen, aanrandingen, verkrachtingen, kortom: allerlei bewust en helaas ook vaak onbewust gedrag dat vrouwen akelige gevoelens geeft.

Wat ik mis in de berichtgeving is de bio-psychologische invalshoek, die ik in mijn top 5- boek ‘Mannen en/of vrouwen’ (2016) en in mijn trainingen nadrukkelijk belicht als het over mannen en vrouwen gaat. Dit verklaart iets en helpt ons waarschijnlijk bij het aanpakken van het probleem. Want met bestraffen alleen komen we er niet. Dat moet, zonder twijfel, maar het is niet genoeg.

Laat ik het eens plat slaan met een biologische voortplantingshypothese. Al heel erg lang weten we uit de biologie dat het in de seksualiteit als volgt werkt: vrouwen zoeken kritisch naar de man met het beste zaad voor het nageslacht en zijn dus zeer selectief in hun keuzes. Dat is niet alleen bij mensen zo, ook bij vogels gaat aan de paring een uiterst subtiel selectieproces vooraf.

Mannen zijn helaas minder selectief. Zij willen hun zaad verspreiden. Zoeken niet zozeer per sé naar de ideale vrouw, maar meer naar ideale situaties. Een gril van de genen, die zelf niets willen maar wel op reproductie gericht zijn. De mannelijke biologie is dus minder kieskeurig. Ook in partnerkeuze. Zeker, ook mannen zoeken goede moeders, biologisch gezien, maar hun seksuele drift beperkt zich daar niet toe.

Vrouwen zijn meestal beter in staat, breintechnisch, om zich in te houden als ze iemand aantrekkelijk vinden. Tussen denken en doen zit een schakel, die mannen missen. Mannen gaan sneller tot daden over, en we weten uit internetgedrag dat mannen meer risico’s nemen. Niet alleen in gokhalen en casino’s of met aandelen, maar ook in de seksualiteit. Als daarbij het zelfbeeld zo is, dat het inpalmen van iemand wel lukt, dan zijn de rapen gaar.

Homo sapiens is een dier als alle andere. Hij overschat zichzelf graag, ziet zichzelf graag als een geestelijk en beschaafd wezen en denkt dat hij meer voelt en denkt dan dieren, maar de boeken van Frans de Waal (over apen), Jennifer Ackermans (over vogels) en Peter Godfrey-Smith (over zeedieren) laten verrassende overeenkomsten zien tussen mensen en dieren. Ja, we onderscheiden ons door een taal van klinkers en medeklinkers, maar ook vogels hebben een ingenieuze verbale communicatie en andere dieren doen dat weer op andere wijze. We zijn minder geestelijk dan we lijken, als het er op aan komt.

Alles gaat om overleven en voortplanten. De mens mag dan al duizenden jaren uit de jungle en van de steppe zijn, zijn brein is niet heel erg ontwikkeld sinds die tijd. Dat wordt nog steeds gevoed door biologische mechanismes. Zeker, via ons bewustzijn kunnen we onszelf naar een ander niveau tillen, maar inmiddels weten we dat we minder bewust leven dan we zouden willen. Verschillende onderzoekers wijzen ons erop dat we voor meer dan 90% onbewust handelen, alhoewel ze eraan toevoegen dat dat niet zo hoeft te blijven.

Hoe dan ook, in mannen zit een drift die gericht is op zaad verspreiden, en dus op seksuele initiatieven, waarbij door sommigen risico's worden genomen. In de natuur zien we allerlei dieren hun potentiële partners het hof maken. En er is natuurlijk het imponeren. En dat is wat mannen doen die een dickpic sturen. Als een soort inleiding op de voortplantingsdaad denken ze met zo’n foto te imponeren.

Dat komt uit testosteron voort, en dat hormoon, dat bij mannen nu eenmaal in 30x zo hoge dosis voorkomt dan bij vrouwen, blinkt niet uit in empathie. Bondig gezegd schat de dickpic-verzender in dat hij daarmee scoort. Een smakeloos soort hofmakerij, maar juist die smaak ontbreekt in deze mindset. Om over empathie nog maar te zwijgen. Dat de ander walgt, komt niet op in de verzender van zo'n troosteloos plaatje. Hij meent te imponeren. En dat zal deze mannen echt afgeleerd moeten worden.

Hier komt nog bij dat we sterk verwant zijn aan de apen. En zoals Frans de Waal in zijn boeken laat zien, lijkt het gedrag van bijvoorbeeld chimpansees nogal op dat van mensen. En wat is daar aan de hand? Welnu, de alfa-aap heeft een aantal belangrijke voorrechten. Zoals als eerste mogen eten. En (en daar komt ie, dames en heren) bij de voortplanting heeft hij de eerste rechten. Dus wie een parkeerplaats ziet met dure auto's weet dat het symbolen zijn om te imponeren. Alfa-aap-voorwerpen.

Nu terug naar de situaties van Jeroen Rietbergen, Ali B, Marco Borsato en Marc Overmars. Als ik mijn bio-psychologie op de heren loslaat, dan zijn dingen makkelijker te begrijpen. Zij wanen zich de alfa-aap, allemaal in hun eigen biotoop. En zij die niet de alfa-aap zijn, doen wat chimpansees doen, namelijk buiten het gezichtsveld van de alfa-aap hun seksuele lusten bevredigen.

Mannen die zich machtig wanen, kunnen gaan doen wat alfa-apen doen (natuurlijk lang niet allemaal), net als sjeiken uit de verhalen van 1001-nacht. Zij menen te kunnen nemen wat ze willen hebben. Ik geloof zelfs dat het een onbewuste drijfveer achter ambitie kan zijn. En daar hoort dan imponeergedrag bij. En intimidatie. Wie zou immers deze vogel met zijn schitterende verendek kunnen weerstaan? Het feit dat de ander niet wil heeft alles te maken, zo denken deze mensen (vaker onbewust dan we denken, wat het overigens niet minder laakbaar maakt), met hen. Ze zijn gefrustreerd, te serieus of gewoon nog niet in the mood. De dickpic en de versiertrucs moeten het object van de seksuele begeerte ‘willing’ maken.

Als je met deze mensen over dit soort zaken praat, zullen ze dat misschien niet bevestigen, maar dat zegt mij niet zoveel. Veel van onze instincten bevinden zich op een onbewust niveau. In mijn boek ‘Het flitsbrein’ heb ik beschreven dat wij totaal verkeerde beoordelingen maken van onze eigen gedachten en inschattingen. En dat overkomt deze heren (die zich alfa-aap wanen) dus ook.  De heren hebben zich dus volkomen laten meeslepen door de oude systemen in ons brein. Waarschijnlijk hadden ze de nieuwere delen te hard nodig voor hun werk. En daar wringt hem de schoen.

Want die nieuwere delen (de prefrontale cortex, waarmee we ons gedrag kunnen sturen en plannen volgens Elkhonon Goldberg) hebben we als mannen nodig om de dingen goed te begrijpen. We leven niet meer in de jungle of op de steppe, maar in een wereld waarin empathie, verbinding met, zorgvuldigheid naar en aandacht voor elkaar een belangrijke rol speelt.

Veel mannen weten uit de verhalen wel een beetje wat vrouwen overkomt met al die intimidatie. Komop, mij maak je niet wijs dat ze nieuw zijn. Maar weten en begrijpen of aanvoelen is een groot verschil. Daarom is het goed dat het nu zo breed de aandacht heeft. In mijn filosofie hebben wij mensen ons te ontwikkelen  van een natuurdriftig naar een geestdriftig wezen. Een beetje moeilijk gezegd, maar het komt er op neer dat je goed voor elkaar zorgt en het leven voor anderen en voor de aarde een beetje beter maakt.

Daarbij is het belangrijk om te weten waar wat kan en met wie. In relaties kan met wederzijds goedvinden van alles, maar dat vind je samen uit en daarbij luister je naar elkaar. En daarbij kan je aangeven wat je graag wil en dat geldt ook voor de ander. Dat niveau hebben we als mensen intussen allang bereikt.

Het is ook een niveau wat past bij een meer inclusieve wereld, en een niveau waar vrouwen een beroep op doen, mannen. Misstanden die al millennia voortduren, waarin vrouwen worden gezien als bruikbare speeltjes voor de mannelijke behoeftebevrediging, hadden allang achter ons moeten liggen. Vandaar dat het mooi is wat er nu gebeurt.

Dit moet uít de sfeer van het onbewuste, en daar zullen we in moeten investeren. Hou rekening met de ander, in goed Nederlands: ‘hou je poten thuis, en je opmerkingen voor je’. Wil je iemand het hof maken, check even of die ander daar wel zin in heeft. Nog steeds worden er prachtige relaties geboren, ook op het werk, maar daar gaat het om wederzijds goedvinden. Natuurdrift, ja. Maar ingekapseld in een mooie structuur, waarin niemand wordt beledigd.

En moeten we het maar goed vinden, omdat het een gril van de genen is? Nee, dat is het laatste wat ik betoog. Maar we moeten die kant wel meenemen in onze beschouwing, anders gaat de genetische kant ondergronds en dat leidt tot nog meer ongein.  Dan gebeurt het stiekem. Laat een ding duidelijk zijn: hier moet opgevoed, opgeleid en getraind worden. Niet alleen om het bewustzijn te vergroten, maar vooral ook om het handelen te verbeteren. Mannen hebben iets te leren, en daar moet aan gewerkt worden.

Bert Overbeek is trainer en coach en specialist op het gebied van inclusiviteit. Hij is van mening dat ook 'white men' een missie hebben in deze discussie. Daar moet de verandering plaats vinden. Uiteraard kan dat via training, coaching en in teamsessies (pitcher.support@hetnet.nl)