50 gevaarlijke bedrijven en de boodschap voor het management development

In Learning & Development moet echt meer aandacht komen voor de ontwikkelingen die in organisaties gaande zijn, maar te weinig worden opgemerkt. Conspiracy thinkers  maken zich druk over geheime strategieën om de mensheid van zijn vrijheden te beroven, ja, de wereldbevolking te decimeren. Te vaak blijkt dat ze niet alleen feiten in hun redenering hebben zitten, maar ook aannames en veronderstellingen. Het ingewikkelde daarvan is dat daarvoor altijd wel ‘bewijzen’ voor lijken te zijn; vooral als je dingen negeert die je complottheorie tegenspreken. Selectieve waarneming

Intussen hoor je echter maar weinig verontwaardiging over zorgwekkende dingen die zich al decennia bewijsbaar aan het voltrekken zijn in onze wereld.  Het boek ‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’ (Raeste, Sokola) kan gezien worden als een helicopterview over die zorgelijke zaken. Als je dit boek hebt gelezen, begrijp je beter in welke hoek het gevaar echt schuilt en ook hoe je je er op moet voorbereiden.

Daarbij is het belangrijk dat je je in de discussie met je politieke tegenstander niet laat verleiden om het met alles oneens te zijn wat die zegt. Dat zie je wel eens in de klimaatdiscussie. Omdat dat onderwerp op de agenda staat van politieke partijen, gaan mensen het ontkennen. Niet omdat ze denken dat het goed gaat met het klimaat, maar vooral omdat hun tegenstanders het onderwerp op de agenda hebben staan.

Polarisatie is een enorme valkuil bij het vormen en uitdragen van meningen. Zeker in een wereld, die zich steeds intoleranter en onbeschofter gaat gedragen in de discussies. Discussies die dan ook weer worden opgeblazen door media; zowel ‘reguliere’ als ‘niet-reguliere’. Wakker zijn is meer dan een paar kritische internethelden napraten. Het is kritisch zijn op je bronnen, en zeker op de bronnen die je zelf citeert. We kunnen van alles roepen, maar daarmee wordt het nog niet tot waarheid. En onze intuïtie zit er aantoonbaar vaak naast. Ook al denken we zelf van niet en ook al beweren dat die altijd gelijk heeft (zie mijn boek ‘Het Flitsbrein’)

Het boek ‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’ is een van de beste boeken die ik gelezen heb over onze tijd. Het zet precies op de kaart waar het ècht mis gaat in de wereld. Wat complotdenkers goed zien, is dat politiek in veel landen niet meer los te zien is van het bedrijfsleven en zijn schatrijke topfunctionarissen. Organisaties die hun medewerkers tegen schrale loontjes aan het werk zetten, terwijl hun CEO of bedrijfseigenaar met een paar miljoen of miljard per jaar aan de rand van zijn zwembad hangt. Is dat de toekomst? Als we niet oppassen wel.

Die CEO of bedrijfseigenaar wil niet dat de ongelijkheid in de wereld verandert. Hij of zij heeft er geen belang bij dat misstanden worden aangepakt, als zijn bedrijf milieuschade veroorzaakt, belasting ontloopt door gemanipuleer met financiële rapportages, zijn hoofdkantoor in een arm land zet om kosten te reduceren, medewerkers onderbetaalt, kinderarbeid inzet, giftige medicatie aan de man brengt, bossen wegkapt, wapens verhandelt aan terroristen of criminelen, privacygegevens schendt, met technologie experimenteert (ook al weet hij niet wat de gevolgen zijn) en ga zo maar even door.

De genoemde CEO of bedrijfseigenaar wil daar niets aan doen, omdat hij zijn zinnen heeft gezet op kapitaal voor zichzelf en zijn eigen familie of tribe. Hij of zij wil zoveel mogelijk geld verdienen, en vindt daarbij dat ongelijkheid erbij hoort. Hij wil een politiek, liefst neo-liberaal systeem dat hem faciliteert om te heersen op de vrije markt, en zijn concurrenten te vernietigen. En is bereid om daarvoor politici om te kopen of op andere manieren te beïnvloeden. Soms buigt de politiek daarvoor, omdat het omvallen van zijn organisatie teveel gevolgen heeft voor het land, dat deels afhankelijk is van zo’n bedrijf.

Omdat hij of zij kosten zal willen besparen, zal hij of zij zoveel mogelijk werk willen verzetten met zo weinig mogelijk mensen, want hij of zij wil vooral inkomsten genereren en kosten besparen. Mensen slecht betalen of ontslaan zijn daarbij normale en geaccepteerde middelen. Maatschappelijke verantwoordelijkheid speelt geen rol, zolang het de eigen tribe (of organisatie) maar goed gaat. Naar buiten toe wordt dit allemaal verhuld. Reclames laten zien hoe goed en noodzakelijk een bepaald product is. Als er ontslagen vallen, wordt er gebruik gemaakt van mooie woorden; eufemismen.

Om macht te krijgen, de politiek te kunnen beïnvloeden, om te kunnen bepalen wat de regels zijn in de omgang met, de eisen aan en de betaling van medewerkers moeten organisaties zo groot mogelijk zijn en eigenlijk de markt ontdaan hebben van hun concurrenten. Neem Walmart. Het zette grote supermarkten neer op allerlei plekken. Dat had desastreuze gevolgen voor de lokale ondernemers in de kleine stadjes in de USA, die daar dan ook verdwenen. Uiteindelijk vertrok iedereen en werden het spookstadjes. Waarop Walmart zijn supermarkt ophief.

Dit is een metafoor voor wat er op dit moment in de wereld gebeurt. Apple, Microsoft, Facebook, Tencent, Google en Amazon, om er maar eens een paar te noemen, hebben veelal hun concurrenten van de markt geblazen en hebben alleenheerschappij. Dit betekent dat zij kunnen doen met hun medewerkers wat ze willen. De zogenaamde employer’s benefits zijn niet langer nodig; werknemers zijn afhankelijk van ze.

En niet alleen de werknemers, maar ook de politiek.

Het angstidee van complotdenkers is dat mensen hun vrijheden verliezen, door een rijke elite in een slavenrol worden gedrukt, van hun bezit worden beroofd of zelfs gedecimeerd oftewel vermoord. Het akelige is dat dit niet gaat gebeuren, maar al decennialang gebeurt. Onlangs in Qatar was er het WK Voetbal. Veel te kort werd er gesproken over de onderbetaalde emigranten die stierven tijdens de bouw van de stadions en gebouwen. Het steenrijke regime profiteerde ondertussen van de producten die ten koste van mensenlevens werden neergezet. En dat is hoe de wereld werkt anno 2023. Een kleine groep rijken, die zwemt in de miljarden, laat het zware werk doen door een groep arme mensen die blij is met ieder uur dat ze kunnen werken.

‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’ laat dit alles op een schokkende manier zien. De 50 bedrijven worden in korte goed leesbare stukjes één voor één beschreven en de schrijvers, twee Finse onderzoeksjournalisten, voeren alleen maar feiten op. Geen interpretaties of zogenaamde geheime strategieën. Gewoon droge feitelijke verslagen over dingen die we soms liever niet weten, maar uiteindelijk worden we er beter van.

Zo heb ik me jarenlang verwonderd over de druk die werd uitgeoefend op het doorvoeren van 5G. Ik vroeg me oprecht af waarom dit toch zo nodig moest. Je ziet het wel vaker met technologie. Als iets technisch kan, moet het per sé worden doorgevoerd. Ongeacht de consequenties. En we leren niet van Hirosjima of Tsjernobyl. Met 5 G zien we ook die druk, terwijl nog niet helemaal duidelijk is wat de gezondheidsrisico’s zijn. Het onderzoek loopt nog.

Je kunt je dan afvragen waarom iets zo nodig doorgevoerd moet worden, als nog niet bekend is wat het met onze gezondheid doet. Zoals je je kan afvragen of al die algoritmes en robots geen risico’s inhouden. Bij 5G blijkt dan dat grootmachten als China, de Europese Gemeenschap en de VS belang hebben bij een snel internet. Waarom? Om een hoge snelheid te hebben met drones, bijvoorbeeld, in oorlogssituaties. Daarnaast zitten er ook nog commerciële belangen achter.

Met andere woorden: als het om essentiële organisatiekeuzes gaat, zo leert het boek, dan ligt het accent op kapitaalgroei (geld), macht, technologie en defensie in plaats van ons welzijn en dat van onze wereld. Wij hebben geen prioriteit. Onze politiek mag dan democratisch zijn (zelfs daarover valt te discussiëren), organisaties zijn dat niet. Ze bepalen een richting, en wij hebben maar te volgen.

En nu terug naar mijn begin-opmerking. In Learning & Development, lees: onze management-opleidingen is hier veel te weinig aandacht voor. En dat is niet gek, want veel trainingsorganisaties zitten zelf in deze fuik. Waar volgens mij echter behoefte aan is, is aan leiders en medewerkers die bedrijven willen neerzetten, waarin maatschappelijk bewustzijn een rol speelt. Die zaak maken van een integere bedrijfsvoering, waarin de verdeling van middelen en een constructief gebruik van techniek prioriteit hebben. Ik schreef al over integriteit bij leiders in mijn boek 'De schakelaar' (over het leiderschap van de toekomst).

Organisaties die een bijdrage leveren aan de landen waarin ze zich vestigen, door gewoon hun belasting te betalen en ervoor te zorgen dat het weer beter gaat met de wereld en de natuur. En leiders die dat begrijpen en die de integriteit omarmen. We zullen trouwens wel moeten, want als we doorgaan zoals we dat nu doen, dan komt het gewoon niet goed.

Bert Overbeek is trainer, coach en schrijver, die kritisch wil blijven denken over de ontwikkelingen die we met elkaar realiseren. In dit artikel verwijst hij naar het boek 'De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld' van de Finse journalisten Raeste en Sokola, dat hij ziet als een van de 2 beste boeken van 2022. De andere is 'Het begin van alles' van Graeber en Wengrow.