De Nederlandse overheid streeft ernaar om zowel bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen als kosten te besparen via haar beleid voor Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI). Dit beleid resulteerde in 2021 en 2022 in een verminderde uitstoot van broeikasgassen en een lager verbruik van grondstoffen en water. Toch blijkt uit onderzoek van het RIVM dat deze inspanningen nog niet voldoende zijn om de klimaatdoelen te halen. Om verdere vooruitgang te boeken, is het noodzakelijk om minder vervuilend in te kopen en meer maatregelen te nemen die de levensduur van producten verlengen.
Duurzame inkooppraktijken bij de overheid
De Nederlandse overheid besteedt jaarlijks ongeveer 85 miljard euro aan inkoopactiviteiten, zoals energievoorziening, cateringdiensten en renovaties van kantoorgebouwen. Bij deze aankopen streeft de overheid ernaar de impact op het klimaat en milieu te minimaliseren. Sinds 2015 onderzoekt het RIVM elke twee jaar het effect van MVOI op de reductie van broeikasgassen, stikstofoxiden en fijnstof. Aangezien aanbestedingen vaak meerdere jaren beslaan, is 2022 het meest recente jaar waarvan de resultaten beschikbaar zijn.
De monitor laat zien dat er een stagnerende trend is in MVOI bij de aanbesteding bij onder meer bouw en infra. De inzet van aanbestedende diensten met minimumeisen bij duurzaamheid is na jaren van sterke groei in 2022 gelijk gebleven aan 2021. Duurzaamheid speelt doorgaans een ondergeschikte rol in de aanbestedingen, ondanks dat bij bouw en infra steeds vaker op duurzaamheid is gegund.
MVOI: Potentieel voor grotere impact
79% van de aanbestedingen had in 2021-2022 aandacht voor MVOI. Dit is een afname van 8 procent vergeleken met de vorige monitoringsperiode (2019-2020) en ongeveer gelijk aan de eerste monitor uit 2015-2016. In 2021-2022 gebruikte 19% van de aanbestedende diensten uitsluitend criteria op het ambitieniveau basis, 59% ging verder dan het basisniveau. De inzet op basisniveau bleef gelijk aan 2019-2020 maar de ambitieuzere inzet nam af. Ook per MVOI-thema stagneerde de inzet of daalde deze licht.
In de periode 2021-2022 is minimaal 900 kiloton aan CO2-uitstoot bespaard door bewuster in te kopen. 57 kiloton CO2-eq aan broeikasgassen zijn gecompenseerd door bos aan te planten of in hernieuwbare energieprojecten te investeren. Ook zijn 540 ton minder stikstofoxiden en 152 ton minder fijnstof uitgestoten. Daarnaast is 317 kiloton aan grondstoffen bespaard. Hiervan bestaat 3 kiloton uit mineralen en 314 kiloton uit fossiele grondstoffen (voornamelijk brandstoffen). Verder is 975 kubieke meter water bespaard en is jaarlijks 25 hectare minder landbouwgrond nodig door strategische publieke inkoop.
Hoewel MVOI in 2021 en 2022 tot minder uitstoot van broeikasgassen en een lager verbruik van grondstoffen en water heeft geleid, is de positieve trend die tussen 2015 en 2020 zichtbaar was, afgevlakt. Toch laten sommige aanbesteders zien dat het mogelijk is om zowel milieudoelen te behalen als kosten te besparen.
MVOI blijft een krachtig instrument om duurzame inkoop te stimuleren, maar veel kansen worden nog niet volledig benut. Volgens het RIVM kan de grootste impact worden gerealiseerd in sectoren zoals automatisering, energie, grond-, weg- en waterbouw, kantoorgebouwen, kantoorfaciliteiten en transport.
Voorbeelden van succesvolle toepassingen
Een goed voorbeeld van effectieve MVOI-toepassing is de inkoop van groene stroom, waarmee de uitstoot in 2021 en 2022 werd teruggebracht tot 127 gram CO2-equivalent per kilowattuur elektriciteit. Dit ligt aanzienlijk lager dan de marktstandaard van 372 gram per kilowattuur, maar blijft nog boven het doel van 65 gram in 2030.
Andere positieve voorbeelden zijn het hergebruik van bouwmaterialen bij renovaties en gasbesparing door verbeterde isolatie.
Bron: RIVM
Begin 2025 goed!
Verbeter je persoonlijke effectiviteit en managementvaardigheden
50% korting op een Pro-abonnement
Upgrade nu voor €100 en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen en kennisbankpagina’s >>