De nabij toekomst in transport: ongekend onbekend

De gevolgen van COVID-19 voor de overslag en het vervoer van goederen zijn nog onzeker. Meer inzicht in de mogelijke invloed van COVID-19 op het goederenvervoer draagt bij aan meer op de situatie toegesneden beleidsmaatregelen. Dat meldt Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM).

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) heeft de mogelijke gevolgen van COVID-19 voor het goederenvervoer en de overslag in de Nederlandse zeehavens laten verkennen voor de periode 2020-2021. Deze verwachting is opgesteld door Panteia op basis van de economische verwachtingen in het Centraal Economisch Plan en de scenario's coronacrisis van het Centraal Planbureau (CPB)  Er zijn 2 van deze CPB-scenario's met de gevolgen van de coronacrisis doorgerekend, namelijk als de crisis 3 maanden duurt (COVID1) en bij een lange duur, dat wil zeggen 12 maanden (COVID4). De kwartaalramingen zijn gemaakt voor het vervoerd gewicht voor de modaliteiten weg, binnenvaart en spoor en de overslag in de Nederlandse zeehavens voor de jaren 2020 en 2021.

COVID1

In het COVID1-scenario neemt het vervoerde ladinggewicht voor alle modaliteiten in 2020 af, ten opzichte van 2019. De overslag in de zeehavens wordt naar verwachting het hardst geraakt met een afname van 11% in 2020. Voor weg, spoor en binnenvaart is de afname 4% tot 5% in 2020. Daarna is er weer enigszins herstel, behalve voor de binnenvaart die in 2021 licht verder daalt (-0,3%). De maritieme overslag neemt wel weer toe met bijna 3%. Geen van de modaliteiten komt qua vervoerd gewicht in 2021 weer op het niveau van 2019. Dit blijft in 2021 zo’n 4% tot 8% onder het niveau van 2019.

Het moment waarop de eerste stijgingen van kwartaal op kwartaal weer te zien zijn, verschilt per modaliteit. Voor de overslag is dit in het 3^e kwartaal al het geval, voor het wegvervoer en binnenvaart in het 4^e kwartaal, maar voor het spoor pas in het 1^ste kwartaal van 2021. Hier spelen seizoentrends een rol, aangezien over het algemeen in het 4^e kwartaal altijd het meeste wordt vervoerd. Wanneer we het 4^e kwartaal van 2020 vergelijken met dat van 2019, zien we wel een afname voor alle modaliteiten.

COVID4

In het COVID4-scenario neemt het vervoerde ladinggewicht voor alle modaliteiten in 2020 veel sterker af dan het COVID1-scenario. De overslag in de zeehavens wordt naar verwachting het hardst geraakt met een afname van 18% in 2020. Voor weg, spoor en binnenvaart is de afname 8% tot 10% in 2020. In 2021 is er nog geen herstel te verwachten en neemt het vervoervolume zelfs nog verder af. De overslag in zeehavens daalt beperkt met 0,4%. Bij weg, spoor en binnenvaart is ook in 2021 sprake van een afname van 4 tot 5%. Het vervoerde volume ligt eind 2021 voor de overslag in zeehavens circa 18% onder het niveau van 2019 en bij weg, spoor en binnenvaart is dat 13 tot 14%.

In het COVID4-scenario vindt voor alle modaliteiten de grootste daling in termen van vervoerd gewicht plaats in het 2^e kwartaal van 2020 (variërend van -7% tot -14% ten opzichte van kwartaal 1). Daarna stabiliseert het vervoerd gewicht en is er voor sommige modaliteiten zelfs weer een toename te zien, wat wederom gelieerd kan worden aan seizoentrends. In 2021 is er wel weer een afname te verwachten, ofschoon minder groot dan in 2020 (extremen van -17,8% in 2020 voor de overslag in zeehavens en -5,3% voor de binnenvaart in 2021). Voor de overslag in zeehavens en het wegvervoer ligt het verwachte niveau in het COVID4-scenario in 2021 onder het dieptepunt van de kredietcrisis van 2009-2012. Dit dieptepunt was voor de overslag en het wegvervoer in 2009. Dit is niet het geval bij het COVID4-scenario voor de binnenvaart en het spoor, waar de afname minder groot is.

Periode na 2021

De gevolgen van COVID-19 voor het goederenvervoer na 2021 zijn nog niet nader verkend. Het KiM zal in het najaar in de Kerncijfers Mobiliteit ook een toekomstbeeld schetsen van het goederenvervoer tot en met 2025 op basis van de dan actuele economische verwachtingen op middellange termijn.

De effecten van de coronacrisis op de verwachtingen voor het vervoerd gewicht door het goederenvervoer over de weg van Panteia zijn negatiever dan voor de afgelegde voertuigafstand van het vrachtverkeer in de Trendprognose wegverkeer 2020-2025 van het KiM. De ramingsmethodieken en indicatoren zijn verschillend. Het verschil in effect kan te maken hebben met een afname van de benuttingsgraad in het vrachtverkeer door de coronacrisis.

Monitoring

De werkelijke ontwikkeling van het goederenvervoer en –verkeer wordt wekelijks gemonitord door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) om snel te kunnen reageren op onverwachte ontwikkelingen. Hiervoor heeft het CBS met medewerking van het KiM het dashboard Snelle indicatoren Goederenvervoer ontwikkeld.

Bron: KiM