‘Ondernemers zijn ezels’ - In memoriam Paul Fentener van Vlissingen

Op 65-jarige leeftijd is deze week de Nederlandse ondernemer Paul Fentener van Vlissingen overleden, voormalig topman van SHV, het grootste familiebedrijf van Nederland. Over zijn zakelijke ervaringen en zijn werk- en levensfilosofie publiceerde hij in 1995 een bijzonder boekje, 'Ondernemers zijn ezels'. Een kort eerbetoon op basis van deze uitgave.

Het overlijden van Paul Fentener van Vlissingen komt kort na de dood van zijn broer Frits. Tezamen met broer John waren zij erfgenaam van de SHV, het bedrijf dat door hun grootvader groot was gemaakt en door het zakelijk instinct van Paul vanaf de jaren zestig een enorme groei kende.

In 1995 publiceerde Paul Fentener van Vlissingen het boekje 'Ondernemers zijn ezels', waarin hij op humoristische en scherpe wijze zijn eigen management aanpak voor het voetlicht bracht. Een bijzonder boekje, omdat het naast inzicht in het functioneren van een topman en een topbedrijf, ook inzicht gaf in de persoonlijkheid van de auteur zelf. Het boek laat zien dat een aantal factoren cruciaal is geweest voor zijn zakelijk succes: toeval, bezetenheid, intuïtie. Maar vooral dat ondernemen mensenwerk is en dat fouten maken hierbij hoort. Veel lof zwaaide Fentener van Vlissingen toe aan zijn medewerkers: het team en de gezamenlijkheid waren zaken waar hij veel aandacht aan besteedde. 'De president van SHV eist het monopolie op van alle fouten die in het bedrijf worden gemaakt', is een voor Paul Fentener van Vlissingen in dit kader typerende uitspraak.

Een andere uitspraak die ik tot mijn eigen verbazing in het boek bij herlezing weer tegenkwam is: 'Doe maar gek, dan doe je gewoon genoeg'. Het is een uitspraak waar ik mij volledig in herken en die ik ook al jaren gebruik (ik leef er zelfs bijna naar!) zonder te beseffen dat ik die heb ontleend aan dit boek.

Een hoofdstuk dat mij altijd is bijgebleven is 'De 'most unsexy business in the world- en toch een beetje verliefd'. Hierin beschrijft Fentener van Vlissingen de beslissing om te gaan investeren in een business die niet als sexy wordt gezien door de markt, vooral door veelal jonge medewerkers. Die willen vaak scoren in ICT, nieuwe media of andere, wel sexy-businesses. Bewust kiest SHV om op een gegeven moment te gaan investeren in ....vloeibaar gas. Volgens een vriend van de auteur 'the most un-sexy business in the world'. Het wordt een groot succes, juist omdat bijna iedereen deze verzadigde markt over het hoofd zag. Boeiende literatuur.

Waarom zijn ondernemers dan ezels? Veel topmensen worden tenslotte liever vergeleken met een adelaar of leeuw. Een ezel als metafoor heeft daarentegen het voordeel dat zij niet bedreigend is voor haar omgeving. Een ezel gaat ook stapje voor stapje op haar doel af, voorzichtig maar hardnekkig. Ook heeft een ezel grote oren, nodig om goed te kunnen luisteren. Als er al een geluid uit komt, is het dusdanig dat iedereen er direct stil van is. En de ezel stoot zich niet tweemaal aan dezelfde steen.

Met het overlijden van Paul Fentener van Vlissingen raakt Nederland een van haar meest inspirerende topmensen kwijt. Meer nog dan door zijn aandacht voor goede doelen en zijn zakelijke successen, ben ik geïnspireerd geraakt door zijn bijzondere aanpak die hij vertaald heeft in zijn boek 'Ondernemers zijn ezels'. Bewust en dus ook onbewust heb ik hier veel van overgenomen in mijn eigen dagelijkse praktijk. Paul Fentener van Vlissingen heeft met zijn aandacht voor de zachte kant van het zakendoen, het teamwerk, de gezamenlijkheid en de openheid veel bijgedragen aan het Nederlandse bedrijfsleven.