Authenticiteit en leiderschap: spagaat en tweespalt

Zorg vooral dat je niet boven het maaiveld uitkomt. Hoe Nederlands wil je het hebben?

Mijn vorige bijdrage over authenticiteit heeft verrassend genoeg veel losgemaakt. Het artikel is veel gedeeld door lezers via Twitter, Facebook en vooral via Linkedin, wat in mijn ogen niets anders kan betekenen dan dat een (gevoelige) snaar is geraakt. De boodschap van het artikel is gericht geweest op de mogelijke (negatieve) neveneffecten van authentiek gedrag en leiderschap. Het uitgangspunt dat authenticiteit belangrijk is voor organisaties onderschrijf ik, evenals het feit dat als dit wordt 'weggesaneerd' het slecht is voor diezelfde organisaties (en betrokken mensen). Groepsgedrag leidt zelden tot de beste resultaten, zoals de Abilene paradox aantoont. Maar zijn (top)managers wel in staat om authenticiteit te waarderen, te koesteren en ten positieve te gebruiken? En moet de nadruk van de trainingen, opleidingen en adviezen niet bij hen liggen in plaats van bij de medewerkers? Bij het zorg dragen dat authenticiteit daadwerkelijk wordt gewaardeerd?

Laat ik vooropstellen dat ik zeker geloof dat mensen (iets!) authentieker kunnen worden door training en ik ben de laatste om te zeggen dat ik authenticiteit niet belangrijk vind. Dat vind ik namelijk in hoge mate. Ik beschouw het persoonlijk zelfs als een grote kracht. Maar de risico's die dergelijk gedrag met zich meebrengt, herken ik als geen ander. Doe vooral normaal, steek je nek niet teveel uit, doe niet teveel, zorg dat je nauwelijks opvalt behalve op je kernactiviteit. En dat niet alleen, ik zie en hoor iets te vaak dat uitstekende en integere professionals het veld moeten ruimen omdat ze iets te nadrukkelijk aangeven waar de organisatorische fouten zitten. Denk daarbij aan aspecten als klantenbelang, integriteit en 'netjes zaken doen' in de brede zin des woords . We willen en zeggen dat we mondige medewerkers willen, maar zodra deze medewerkers in de bres springen in het belang van de klant, van de maatschappij of van de belastingbetaler, zetten we ze op straat. Het management 'trekt' het niet meer. De 'code of conduct' wordt keurig getekend, maar zodra het om concrete acties gaat, trekt men zich terug op het oude gedrag. Het is deze tweespalt die ik heb trachten aan te geven en ik denk dat het die scheiding is die mensen in de praktijk herkennen.

Neem het artikel van Petrosjan Damen op Managementsite.  Hij stelt dat uit zijn onderzoek  naar een nieuwe realiteit in de financiële sector een rode draad naar voren komt.  Een terugkerend thema was dat het ging om medewerkers die afweken van alle regels, professionals die, volledig in het belang van de klant, dwars tegen interne procedures in gingen. Dat was, paradoxaal genoeg, het gedrag dat hun managers en toezichthouders, de bedenkers en ‘hoeders’ van die regels, volgens Petrosjan nu precies wilden zien.

Prachtig, een helder statement. Een verhaal dat je als toezichthouder en bedrijf in deze tijd prima kunt verkopen. Iemand stelt de vraag of je mondige medewerkers wilt. Wie zegt er dan nee? Ik denk niemand. Het is sociaal wenselijk gedrag. Maar nu zit die mondige medewerker die authentiek leiderschap vertoont, zichzelf is en strijdt voor normen en waarden, plots op jouw afdeling. Wat gaat er dan gebeuren denk je dan? Gaat de organisatie of afdeling dan om en verandert deze dankzij deze ene persoon die de nek durft uit te steken? Of vliegt die authentieke leider er als eerste uit? Ik heb aangegeven dat ik van mening ben dat dit laatste in Angelsaksisch geleidde organisaties vaak het geval zal zijn. De baas is daar de baas. In Rijnlandse organisaties verwacht ik meer openheid voor de eerste keuze. Authenticiteit en dwarse medewerkers, dat is pas mogelijk als het topmanagement daar klaar voor is. Niet andersom.

Waarom is er bijvoorbeeld anders zoveel weerstand tegen de verhoogde solvabiliteitseisen bij banken? Bij klanten vragen banken zonder probleem 40% solvabiliteit, zelf weigert men zonder wetgeving het eigen vermogen naar de 4% (ik ben geen 0 vergeten!!) te tillen.  Als econoom hoeft u mij echt niet te vertellen welke rationale hier achter zit (hefboomwerking), maar in het belang van de klanten, de maatschappij en de belastingbetaler is het niet.

Authenticiteit, prachtig. Maar wat en wie wil je er mee bereiken?

Van dezelfde auteur:

Het boek 'Commitment, de belofte van betrokkenheid en bevlogenheid in organisaties' is te bestellen via managementboek, boekhandel of uitgever Boom/Nelissen.