Leiderschap: bent u Superman of Batman

Ik ben opgegroeid met ware helden, leiders die de wereld kunnen redden, en nu nog op het grote scherm schitteren. De Hulk, Spiderman, Batman en Superman om er een paar te noemen. Ik ben ze in mijn jeugd allemaal geweest en heb zeker twintig keer de wereld gered.

De laatste twee blijven mij sterk bij daar ik gedurende mijn jeugd vaak heb getwijfeld wie is nu beter en waar zit dan dat verschil. Nu eindelijk na jaren van analyseren en uitoefenen van mijn vak: het creëren van superhelden (leiders) binnen organisaties, weet ik het, het grote verschil zit in de afkomst.

Superman moet zich verkleden om er als een normaal mens uit te zien, Batman daarentegen moet zich eerst verkleden om een superheld te kunnen zijn. Een wezenlijk verschil met een en dezelfde uitkomst; Ze zetten zich in voor een go...

Niels van der Stappen
Lid sinds 2020
Waarschijnlijk was Van der Hoeven van AHOLD, om maar een voorbeeld te noemen, een Superman. Maar alleen mensen die blijven leren en zich blijven ontwikkelen, worden ware leiders. Uiteindelijk heb je dus alleen maar iets aan Batmannen!
Richard Peters
Ruben, mijn zoon van vijf, kijkt graag naar onder meer Superman, Spiderman en Batman, inclusief alle sequels. Gezelligheidsdier als Ruben is, weet hij me regelmatig te verleiden zo'n film samen met hem te kijken. Zo heb ook ik dit genre ontdekt.

Als ik naar deze films kijk, vind ik die actiehelden maar eenzaam en vooral niet in staat om succesvol te zijn in de volle breedte van het leven - ze doen hun heldenwerk vaak prima maar een privéleven hebben ze niet of het is een en al ellendig en nooit vervuld.

Daarom ontkom ik er niet aan om bij het kijken naar zo'n film stil te staan bij de vraag wat die helden nu eigenlijk drijft. Dan valt mij op dat ze weliswaar graag in de bres springen voor verdrukten, maar ze lijken geen droom voor hun eigen toekomst te hebben. Ze worden grotendeels gedreven door angst voor "het kwaad" en zijn daarin sterk reactief - er moet eerst iets vreselijks dreigen, anders hebben ze niks te doen. Ze hebben geen opwindend plan voor de toekomst waarmee ze volgelingen inspireren cq. aantrekken.

Ik zie daar geen leiderschap in.

Ik heb te doen met deze slaven van hun heldendom. En met hun geliefden. Spiderman, bijvoorbeeld, wil in één van de films een boevenvang-pauze inlassen omdat zijn lief wel eens een ongestoorde romantische avond wil; maar ondanks zijn voornemens blijft hij slaaf van de gebeurtenissen en het lukt hem niet om eens eventjes te stoppen met het pakken van boeven. Als hij voor de zoveelste keer te laat komt voor een afspraak met de liefde van zijn leven, keert zij hem de rug toe. En hij kan haar niet uitleggen waarom hem dit allemaal gebeurt, hij weet niet hoe hij er mee om moet gaan, probeert het op zijn manier te vergeten en staat helemaal alleen.

Ik zie daar geen leiderschap in.

Kortom, een held is nog geen leider. Omgekeerd hoef je meestal niet de held uit te hangen om een prima leider te kunnen zijn. OK, meer moed is zeker nodig in organisaties, daaraan ontbreekt het vaak zowel bij leiders als bij medewerkers. Maar over het leiden van organisaties en teams is een vernieuwend denken op gang gekomen en dat laat weinig ruimte voor heroïsch leiderschap; deels omdat dit soort leiderschap zichzelf in de weg zit, maar vooral omdat het de ontplooiing van het totale potentieel van de organisatie onmogelijk maakt. Zie bijvoorbeeld de recente case ”Leiderschapscrisis en herstel” op http://www.managementsite.nl/628/Leiderschapscrisis-en-herstel-interview-innovatief-organiseren.aspx.

Ik voorvoel daarom een grote toekomst voor bezielend en dienend leiderschap. De macho-mannelijke krijgscultuur en concurrentiedrang zullen daarbij geleidelijk aan worden teruggedrongen. De samenleving heeft steeds minder op met dwangneurotische "hero's" die maar niet kunnen stoppen hun favoriete ding te doen. We stellen ons steeds meer open voor het idee van inspirerend en dienend leiderschap. Naarmate dat verder doorzet, zal een leider slechts succesvol kunnen zijn wanneer hij niet zozeer de typische bestrijder van het kwaad is (in veel organisaties gedragen van oudsher veel managers en teamleiders zich zo) maar veeleer de bereiker van het goede. Alleen wie mensen kan meenemen naar een opwindende mogelijkheid, doet dan nog mee als leider.

Verschillende leidende auteurs, zoals bv Covey en Kotter, hebben daarover al geschreven, en binnenkort verschijnt daarbovenop “Leadership for the Disillusioned: Moving Beyond Myths and Heroes to Leading That Liberates” van Amanda Sinclair.

Ik denk dat de rol van heroïsche leider zal worden beperkt tot waar die van oudsher hoort: bij visionaire mensen in zeer speciale situaties, die onder moeilijke omstandigheden alles moeten geven en vooral moeten willen opgeven voor het bereiken van een hoger doel dat niet alleen henzelf dient, maar een groter geheel. Voor de gemiddeelde werker en manager zal het vast voldoende uitdagend zijn om slechts een "local hero" te zijn, iemand die de moed heeft iets te doorbreken dat anderen niet zomaar durven.