Zelfbeeld bepalend voor prestaties?

Wat is eigenlijk precies een zelfbeeld? Inderdaad: de manier waarop je over jezelf denkt. Het beeld dat je hebt opgebouwd over jezelf. We moeten niet net doen of dat onbelangrijk is of zweverig, want het bepaalt ons gevoel nogal. We kunnen bijvoorbeeld wakker liggen van opmerkingen van anderen over wie we zijn. Dat komt omdat we het vanuit ons zelfbeeld niet herkennen, of omdat we het vanuit ons zelfbeeld oneens zijn over dat idee van anderen.

-Jij kent mij niet, zeggen we dan. De vraag is echter of ons zelfbeeld waar is. Wie mijn boek ‘Het Flitsbrein’ heeft gelezen weet namelijk dat wij het waarheidsgehalte van onze eigen ideeen te positief beoordelen. Dus: we denken regelmatig dat iets waar is, terwijl het niet waar is. Dat geldt ook voor ons zelfbeeld.

Ons zelfbeeld is te beschouwen als een mentale representatie. Moeilijk woord. Even uitleggen dus. Een mentale representatie is het beeld dat wij ons van iets vormen. Stel: je hebt het over Afrika. Onbewust heb je daar allerlei ideeen over. Ook als we daar nooit geweest zijn. Je beeld is opgebouwd met de dingen die je in je leven hebt gezien van en geleerd over Afrika. Maar zelfs als je er bent geweest, zal je beeld beperkt zijn en misschien helemaal niet representatief voor Afrika.

Zo is het ook met ons zelfbeeld. Dat is ook een mentale representatie. Het is opgebouwd met gegevens die je in je leven hebt gehoord en gezien. Bovendien is een deel van dat zelfbeeld al opgebouwd in een tijd dat je er niet bewust over nadacht. Grofweg zijn er een paar dingen die ons bepalen:

-genetische overdracht (karakter);

-onbewust aangeleerde en opgeslagen handelingen en gedachten; en

-bewust aangeleerde handelingen en gedragingen; en

-bewust en onbewust aangeleerde gedachten over deze drie dingen.

Een zelfbeeld behoort tot de laatste categorie. Het pretendeert te weten wie we zijn, wat voor gedrag we vertonen en om welke redenen we het vertonen. We zullen altijd een bewuste of rationele reden geven voor de dingen die we doen, ook als we het niet altijd weten. Die bewuste reden correspondeert met het idee dat we over onszelf hebben.

Als je ‘zelfbeeldproblemen’ hebt, kan je daar flink van wakker liggen. Je kunt flink verdrietig zijn omdat mensen je ‘verkeerd beoordelen’. Je kunt boos worden, omdat je je niet iets laat zeggen ‘dat niet waar is’. En je kan je onzeker voelen bij presentaties of in het contact met mensen omdat je het zelfbeeld hebt dat je iets niet kan, terwijl je het wel kan. Ook komt het voor dat je te weinig bewustzijn hebt over je zelf, waardoor je de kritiek van anderen op jou overneemt.

Daar kunnen mensen behoorlijk depressief van worden, of zelfverwijtend. Ook kunnen ze een enorm schuldgevoel ontwikkelen, met name als een negatief zelfbeeld zich vermengt met een norm. Stel dat je vindt dat je altijd een negen moet halen. Dan is de kans dat je een goed gevoel over jezelf krijgt behoorlijk klein.

Al met al is de manier waarop je over jezelf denkt zeer bepalend voor hoe je je dagelijks voortbeweegt. Een gedegen zelfbeeld is dan ook ongelooflijk belangrijk. Er zijn allerlei methodes die je kunnen helpen om je bewuster te zijn van wie je bent, wat je doet, waarom je doet wat je doet en die je bovendien laten begrijpen waarom anderen over je denken wat ze denken.

Ik hoor veel mensen roepen dat ze ‘lak hebben aan wat anderen over ze denken’ terwijl ze het zich dan toch aantrekken. Je zou kunnen zeggen dan hun weerbaarheid tegen andermans oordeel niet sterk genoeg is. Dat kan allemaal beter worden, wanneer je een realistisch zelfbeeld ontwikkelt. Als je daar een poosje mee bezig gaat, zal je merken dat heel wat akelige gevoelens verdwijnen. Je hoeft alleen maar je mentale representatie te veranderen van degene die je bent. Dat kan overigens even duren, maar het leven wordt er leuker van.

Bert Overbeek is trainer en coach. Hij helpt teams om beter te worden en is ook trouble shooter. Voor verbetering van je zelfbeeld kan je uiteraard ook bij hem terecht. Hij schreef meerdere boeken, waarvan 'Het Flitsbrein' in de top 10 terecht kwam. Je kunt hem bereiken via pitcher.support@hetnet.nl