Moeten CEO's per se assholes zijn? Welnee!

Olaf Swantee, topman van het Britse EE (voorheen T Mobile en Orange), betoont zich  een echte testosteronman. Het begint in het NRC van 28 november al met de kop: ‘Wij zijn de nieuwe wereld, de winnaars’. Swantee is verslaafd aan sporten (‘Als ik het niet doe word ik gek’), kan nauwelijks stil zitten en is altijd aan het werk (‘Vandaag iets meer stress dan normaal’). Swantee ontsloeg op de eerste dag van zijn nieuwe job alle topmanagers en veranderde de naam van het bedrijf. Op de vraag van de interviewster of bedrijven het karakter van de topman weerspiegelen, antwoordt hij bevestigend: ‘Ja, ja, EE is ook snel en ongeduldig en heel ambitieus’.

Het beeld ontstaat van een onrustige, ambitieuze, meedogenloze en daadkrachtige manager. Ik wil daar in dit artikel eens mijn irritatie over uiten. Heel veel mensen vinden dat aantrekkelijk, maar of het nou goed leiderschap is, daarover kun je ernstig twijfelen als je de Harvard Top 50 van managementboeken raadpleegt. Die laten voor een manager een combinatie zien van eigenschappen, waarvan de eigenschappen van Swantee de helft vormen. Daadkracht dient namelijk volgens de deskundigen vergezeld te gaan van menselijkheid, en al je topmanagers ontslaan op dag 1 is grof. Hoeveel gezinnen ondervinden daarvan de gevolgen? Maar daar zitten mensen als Swantee niet mee.

Ik ben overins niet de enige die kritiek heeft op macho management. Een week na het interview met Swantee had NRC een interview met een vrouwelijke CEO, Ineke Bussemaker. Ze bestuurt de grootste bank van Tanzania. Deze achternicht van onze minister van onderwijs Jet Bussemaker verbaast zich er ook hardop over dat ‘dit zo’n machowereld is’. Ze werkt in een machocultuur.

-Met mannen die in het openbaar vreselijk seksistische grappen maken, ook als er vrouwen bij zijn.

Ik ken talloze verhalen van mensen die in de top werkzaam waren, er toen uit ‘verwijderd’ werden en nooit meer iets vernamen van collega’s met wie ze jaren hartelijk hadden samengewerkt. Dat type anti-sociaal gedrag zal je na lezing van dit boek gemakkelijk associeren met een bepaald soort mannelijkheid. Bussemaker stelt er mooie dingen tegenover. Het lijkt te kloppen wat men over 50+ vrouwen zegt: het zijn de beste leidinggevenden.

Ik begrijp die liefde voor macho management dus niet. Simpelweg omdat ik er niet in geloof. Dat ontslaan van mensen heb ik intussen zo vaak gezien, en op termijn blijkt dat nooit een oplossing. Het is een soort mode onder bepaalde topmanagers, maar gelukkig zijn er veel succesvolle anderen. Die neurotische broodjes ongeduld die zich presenteren als de winnaars hakken vaak met een botte bijl, zonder te kijken wat voor kwaliteit ze nu eigenlijk weggooien. En we moeten ze nog zielig vinden ook, als je sommigen moet geloven.

Zo riep Twitterbaas Dick Costolo in een interview dat de baan van CEO 'psychologisch beschadigend' is. Ook hij is iemand die een pleidooi houdt voor hard management. Volgens hem is het de weg naar de ondergang om een bedrijf te leiden op een aardige manier. Wat je ook vaak ziet is dat de machomanager graag 'eerlijk' overkomt. Costolo wil graag dat zijn managers zich uitspreken. Dat eerlijkheid maar al te vaak een dekmantel is voor ruw management dat geen rekening houdt met de kwaliteiten van mensen, dat weten we intussen maar al te goed.

Begrijp me goed. Ik houd van daadkracht en van mensen die beslissingen durven te nemen. Ik houd ook van mensen die stevigheid en leiderschap uitstralen. Maar de Swantees en Costolo's zijn mij net even te rucksichtlos. En ze staan niet op zichzelf. Besluitvaardig zijn is de helft van het verhaal. Belangstelling hebben voor je mensen, en de manier waarop ze dag in dag uit inzetten om jou te helpen een salaris bij elkaar te sprokkelen, zijn andere voorwaarden voor een topmanager.

Ik ken talloze verhalen van mensen die in de top werkzaam waren, er toen uit ‘verwijderd’ werden en nooit meer iets vernamen van collega’s met wie ze jaren hartelijk hadden samengewerkt. Dat type anti-sociaal gedrag zal je na lezing van dit artikel gemakkelijk associeren met een bepaald soort 'mannelijkheid'. Mannelijkheid tussen haken, want of ze nou zo moedig zijn, die machomanagers, ik waag het te betwijfelen. Goed leiderschap is breder dan mensen ontslaan, zonder te kijken naar hun kwaliteiten. En zielig zijn ze al helemaal niet, machomanagers. Moeten we medelijden met ze hebben, terwijl ze moeiteloos mensen weg sturen?

Bert Overbeek twittert op Goeroetweets.