CFO Jolanda Poots-Bijl interviewt Bert Overbeek; de rollen omgedraaid

In 2010 interviewde Bert Overbeek Jolanda Poots-Bijl, destijds CFO bij VolkerWessels. Dat deed hij voor JongeBazen. In dat gesprek stelde Jolanda voor om Bert een paar weken zelf eens te interviewen. Die stemde in, en beloofde haar om het interview op JongeBazen te plaatsen. Het werd, volgens Jolanda, een interview met een universele denker. Over het Bert-Zijn en zijn nieuwste boek waarin management goeroes twitterend hun ideeën over de bühne brengen. Hieronder het resultaat.

Wat is je persoonlijke geschiedenis?

Ik heb mijn studie op zeker ogenlik onderbroken want ik wilde schrijver worden. Ben schoon gaan maken bij de NS om toch brood op de plank te hebben. Daarna is het weer goed gekomen, met allerlei managementfuncties en voltooide studie. Ik heb een eigenzinnig pad doorlopen en ben er blij mee.

Mijn motto: hou op met zelfvoldaan zijn. Wees niet tevreden. Wees bescheiden. Denk niet in absolute termen. Wil je groeien dan moet je fundamenteel willen leren, jezelf écht ter discussie durven stellen.

Ik ben blij met mijn geest, het is gewoon een feest om die te hebben. Ik kan veel bevatten en heb de wil om te werken. Dan is er veel mogelijk.

Je hebt een mooi boek geschreven: ‘Goeroegetwitter’. Je maakt de belangrijkste management denkers van onze tijd toegankelijk door hun inzichten in korte tweets weer te geven en te becommentariëren. Welke tweets spreken je het meest aan en waarom?

Mintzberg is wel favoriet. Wat ik met hem eens ben is dat de creativiteit teveel uit het bedrijfsleven is gemanaged. Onze universiteiten en hogescholen leveren eenzijdig ontwikkelde managers af. Scholen en managers zijn teveel spreadsheet based teveel met cijfers bezig en te weinig met mensen. Terwijl die mensen bepalend zijn en de cijfers uiteindelijk een uitkomst.

Onze maatschappij is teveel spread sheet based - hoe komt dat?

Ik noem het de academisering van het bedrijfsleven. De wereld is steeds complexer geworden, veranderingen volgen elkaar snel op. Er ontstond behoefte aan mensen die deze snelheid van ontwikkeling kunnen overzien en de grote hoeveelheid informatie die daarbij hoort kunnen analyseren. Hierdoor zijn er meer academici in de top van het bedrijfsleven gekomen. En zoals het altijd werkt: soort zoekt soort, dus het percentage is vervolgens gegroeid als kool.

Vanuit de gedachte van Kolb (psycholoog) moeten in de top de denkers, doeners, analytici en de beslissers in evenwicht opereren. Ik zie de analytici nu de overhand hebben. Da’s killing. Het systeem is daarmee afgestemd op beheersing. Creativiteit ontbreekt. Ook op opleidingen overigens.

Ben ook een fan van Imai met zijn ‘Go to Gemba’: wat betekent dat je terug moet naar de bron om dingen te begrijpen. Naar het bedrijfsleven vertaald: terug naar de werkvloer dus. Management heeft een te grote afstand tot de werkvloer hierdoor ontstaat ontvreemding.

Toen ik als schoonmaker bij NS werkte, had je respect voor je chef, je kende hem, er was een verbinding. Deze verbinding kun je nooit opbouwen via interviews in personeelsblaadjes. Je moet fysiek langsgaan, elkaar af en toe in de ogen kunnen kijken. Het 'Hare Majesteit syndroom' functioneert niet.

Ik heb veel favorieten. Vind Ricardo Semler ook goed. Hij zegt dat een manager niet te veel moet managen. Een manager moet vooral vrijheid creëren. En dan is er Ricardo Semler. Geef ouderschapsverlof en 7 weken vakantie per jaar, zegt hij, en dan gebeuren de mooiste dingen. Ik vind Handy een mooie 'tegenhanger' voor veel anderen. Zijn visie is op zichzelf te eenzijdig, teveel hippie - zonder resultaatgerichtheid. Als aanvulling op de eenzijdige resultaatfocus is het wel weer goed.

Ik ben van de tegenstellingen. Op alle gebieden. Veel verdienen mag bijvoorbeeld, maar we mogen zeker geen onderlaag laten ontstaan in Nederland. Ben ook dol op hiërarchie, dat maakt lekker duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. Maar ja…ik hou dus ook van de vrijheid die Semler predikt.

Die veelheid aan ideeën, had je die al in je jeugd?

Ik ga steeds meer op mijn vader lijken. Ben wat harder dan vroeger maar nog steeds een zachte man in de harde wereld, en een harde man in de zachte wereld. Sociale gelijkheid is belangrijk voor mij, maar je moet er geen misbruik van te maken.

Mijn vader was een militair, strak georganiseerd en een overtuigd VVD'er. Ben maatschappelijk opgegroeid met de invloed van Joop den Uijl en van huis uit met de invloed van Wiegel.

Da's ook wel mooi aan Ricardo Semler. hij nam een bedrijf over van zijn autoritaire vader onder het beding dat zijn pa er direct uit zou stappen. Wat de beste man nog deed ook. Vervolgens is het bedrijf onder zijn leiding gegroeid van 90 naar 3.000 man - op internationale schaal. Hij leidde het bedrijf zeer sociaal en kleurrijk. Creëerde een echt team. Toen in een moeilijke tijd de salarissen moesten dalen met 14%, ging dat zonder grote problemen. Fantastisch.

Ben van de vereniging van tegenstellingen, de synthese. Hegeliaans. Ik zoek altijd naar de andere stem, omarm tegenstrijdigheden. Dat zet aan tot denken. Dat leerde ik van jarenlange Talmoedstudie.

Tot denken aanzetten, is dat je doel met 'Goeroegetwitter'?

Ja. Denkers zijn juist in deze tijd nodig om alle gefragmenteerde ontwikkelingen te kunnen overzien en in samenhang de gevolgen te kunnen doorgronden.

Er gebeurt zoveel: technisch, maatschappelijk, in de media, in de westerse samenleving, in Europa, in Nederland, in de politiek enzovoort.

Hoe kunnen jongeren hun denkkracht in brede zin ontwikkelen?

Verdiep je in kunst, in de geschiedenis van de kunst. Denk bijvoorbeeld aan Francis Bacon. Verdiep je in zo'n leven, daar leer je heel veel van, zeker over menselijk gedrag.

Ik zou jongeren in aanraking willen brengen met kunst en geschiedenis, wellicht ook via mijn site 'Jonge Bazen', want ik vind dat die dingen ontbreken in de wereld van de bedrijfseconomie. En om jezelf te verbreden moet je iets weten van werelden die niet de jouwe zijn.

Wat wil je later worden?

(Na enig denken) Mijzelf! Ik ben overigens wel wat ik zou moeten zijn, dit is wat het is. Trainer, personal coach, vader, partner, schrijver. Ik zou nog wel een 'magnus opus' willen schrijven. Daar werk ik nu al af en toe aan maar ik vind mezelf nog niet op het juiste niveau.

Mijn levensdoel is te genieten. Ik heb de bereidheid om mijn geluk op het leven te veroveren. Ik vind jongere mensen soms een beetje verwend, die bereidheid om te veroveren mis ik. Maar jongeren zijn ook inspirerend, verrassend. Ik kom veel slimme en mooie mensen tegen. Jongeren kunnen meer aandacht besteden aan hun gevoel en aan creativiteit. Jongeren vinden snel iets gek, dat beperkt.

Wanneer heb je voor’t laatst gehuild?

Ik weet dat het soms nodig is  om te huilen en roep dat op door 'jankmuziek' op te zetten. Arcangelo Corelli of Mahler bijvoorbeeld. Als ik huil gaat het meestal om een conflict met mensen. Dan ben ik teleurgesteld in die situatie over mijzelf. Bijvoorbeeld omdat ik mijn eigen ego heb laten prevaleren. Ik ben het type wat eerst de confrontatie aangaat en daarna spijt heeft, vooral als mijn ego me dwars zit.

Je coacht managers, heb jezelf ook een coach?

Ik heb vier keer per jaar een gesprek met een coach. Verder zoek ik veel inspiratie in boeken over van alles: godsdienst, filosofie, kunst enzovoort. Ik ben sterk beïnvloed door de Talmoed traditie. De traditie waarin een stelling of een theorie van alle kanten wordt bekeken en bediscussieerd.

Wat is de kern van geluk?

Liefde – voor mensen. Dat heb ik van mijn opa. Hij was bouwvakker en levensgenieter. Hij had een enorm mooie tuin met een lange tafel waaraan de familie bij elkaar kwam. In het glooiende landschap van Renkum tegenover een gouden korenveld zat ik te genieten van deze man die het altijd op nam tegen alle (voor)oordelen in. Mijn opa hield van mensen en wilde niet snel oordelen. Een erg mooie eigenschap.

Bert Overbeek is teambuilder, trainer en coach en geeft lezingen. Hij helpt teams om beter te worden en is ook trouble shooter. Hij schreef meerdere boeken, waarvan ‘Het Flitsbrein’ in de top 10 terecht kwam. Momenteel werkt hij aan een boek over man-vrouw-verschillen op de werkvloer, waarin recente inzichten in het brein verwerkt zijn. Je kunt hem bereiken via pitcher.support@hetnet.nl