Assessments? Competentieprofielen? Hoe lang nog? (Boekbespreking Dick Swaab)

Deze week  kocht ik het boek van de neuroloog Dick Swaab: ‘Wij zijn ons brein’. Zeer boeiend boek. Als je iets wilt leren over het functioneren van de hersenen, dan moet je dit boek toch wel in je bezit zien te krijgen. En zeg nou niet, dat hersenonderzoek te complex is of te ver van je bed, want het boek van Swaab raakt aan alle gebieden van het leven, en dus ook van management. Je kunt er iets mee als manager of trainer. Als je mensen wilt veranderen, zul je iets moeten begrijpen van de werking van het brein. De psychologie heeft ons goed geholpen de laatste decennia, maar de neurologie gooit wel wat heilige huisjes om, en dat gaat gevolgen krijgen voor de aansturing en coaching van mensen.Als je kinderen hebt, en zeker als je pubers hebt, biedt het boek veel modern-wetenschappelijke inzichten, die je opvoeding wel eens flink zouden kunnen veranderen. Swaab verstaat de kunst om in normaal Nederlands complexe thema’s te behandelen. Zijn status is intussen onomstreden. Hij is een vermaard hersenonderzoeker geworden. Vroeger lag hij nog wel eens onder vuur vanwege zijn controversiele denkbeelden.

Je kunt spreken over een levenswerk, over de bijbel van Swaab. Want hij bespreekt ook de vraag of er meer is tussen hemel en aarde. Het is altijd boeiend om te zien wat hersenwetenschappers vinden van leven na de dood, de ziel en de vrije wil. Swaab behoort tot de mensen die er niet in geloven. We zijn ons brein, volgens hem. De zogenaamde ziel is de optelsom van hersenprocessen. Het brein is een soort onbewuste processor die ons regeert en stuurt. De vrije wil bestaat niet echt. We maken keuzes, maar hoe vrij zijn die keuzes? Bijna dood ervaringen zijn op te wekken. En als ons brein sterft, is het met ons ook afgelopen.

Dit mag iemand geloven. Geen probleem mee. Maar ik wil hier wel een kanttekening plaatsen. Swaab is een man met wetenschappelijke status, en dan hebben mensen de neiging om ook de beliefs van iemand als ‘wetenschappelijk aangetoond’ te zien. Dit is echter een vergissing. Swaab zegt in zijn boek dat hij nog nooit iemand overtuigende uitspraken heeft horen plaatsen tegenover het idee dat de ziel een product is van het brein, en dat die ziel sterft als de mens sterft. Het is echter wetenschappelijk niet te bewijzen of er zoiets bestaat als een ziel die los kan functioneren van ons lichaam. Je kunt het aannemelijk maken, maar daarmee heb je het nog niet bewezen.

Je moet als lezer (en als trainer, coach of manager) dus goed onderscheiden waar Swaab en veel andere onderzoekers wetenschappelijke uitspraken doen, en waar ze hun geloof uiten, ook al is dat onderbouwd met wetenschappelijke resultaten. Dit klinkt erg saai, maar het is belangrijk om feiten en levensbeschouwingen uit elkaar te houden. Wie zijn inzichten in de mens wil verrijken met boeken als dat van Dick Swaab, zal niet bedrogen uitkomen. Maar kritisch blijven mag.

Wat kan een manager nu leren van Swaab? Om te beginnen hoe belangrijk hersenprocessen zijn bij leerprocessen. Dan: bij het herkennen van de mogelijkheden en beperkingen. Iemand die gaat werken aan een bepaalde competentie, die hij niet zo beheerst, kan van te voren vaststellen hoe groot de kans is dat hij hierin slaagt. De huidige assessments doen daar wel prognoses over, maar de vraag is hoe die zich zullen houden bij een kritische neurlogische analyse.

Het boek van Swaab is een must. Je bent weer heerlijk op de hoogte van het recente hersenonderzoek. (Op www.egobert.wordpress.com vindt u een bespreking van Swaab in het licht van spiritualiteit en religie.)
PS. Bert Overbeek is trainer, coach en mediator van Pitcher Support. Hij schreef de boeken ' Heerlijk, de werkvloer op!'  en ' Goeroegetwitter'. Informatie via pitcher.support@hetnet.nl