Interview met - Marius Rietdijk – Pavlov beval hypnose al aan!

Marius, je bent de complimentenprofessor; gespecialiseerd in positieve gedragsverandering via de natuurwetenschap der gedragsanalyse en gepromoveerd op het conditioneren van organisaties. Je werkt met een uitgebreid programma om organisaties positief te beïnvloeden. Een interventie voor positieve beïnvloeding is hypnose. Onbekend maakt onbemind; wat is de reden dat we hypnose als interventie mogen omarmen; juist ook in het bedrijfsleven?

Hypnose is niet helemaal onbekend in Nederland; ik ga ervan uit dat de lezer NLP wel kent. Nu gaat NLP, bij hypnose, vooral uit van de Ericksoniaanse methode. Dat is indirecte hypnotherapie waarin veel met taalpatronen wordt gewerkt.

Directe hypnotherapie

Maar wij bieden directe hypnose aan en dat is wel heel nieuw in het bedrijfsleven in Nederland.

Het betekent dat we iemand in korte tijd -  online of face to face - snel in een heel diepe hypnose brengen. En hypnose is een soort toestand tussen waken en slapen in waarbij heel duidelijk de hersenactiviteit afneemt. Een soort thetafase noemen we dat waarin mensen open staan voor positieve suggesties. Dat is eigenlijk kenmerkend voor hypnose.

Hoe dieper mensen meegaan in die ontspanning, die de hypnotiseur stimuleert, des te sneller je meegenomen wordt en des te opener staat voor suggesties. Het is te vergelijken met een goede film waardoor je in beslag wordt genomen; je laat je helemaal meesleuren in die film.

Zo laat je je door een goede hypnotherapeut je ook meeslepen in de hypnose.

Vertrouwen

Daarbij is het wel belangrijk dat je de hypnotherapeut vertrouwd en ervan overtuigd bent dat hij of zij je kan helpen. Je hebt het vertrouwen dat de je stap die je zelf al wil zetten, maar waar je onderbewuste nog in de weg zit, op die manier gaat nemen.

Met hypnose stimuleer je gedragsverandering en ik onderscheid daarin twee vormen. De eerste wordt technisch conditioneren genoemd. Dit verloopt via belonen en straffen en dat heet ook wel ‘operant conditioneren’. De tweede is via het leggen van nieuwe positieve associaties en is bekend onder de term ‘klassiek conditioneren’.

Dat is wat Pavlov deed in het experiment met zijn hond; een nieuwe associatie leggen. In feite is dat ook wat er in hypnose gebeurt. Vandaar dat ik hypnose helemaal niet iets vaags vind. Ik vind het juist een heel goede operationalisering van het leggen van nieuwe associaties.

Mensen met een trauma hebben negatieve associaties opgedaan, denk aan een post traumatische stress stoornis. Met bijvoorbeeld EMDR word je afgeleid en worden nieuwe associaties aangelegd; dat is eigenlijk ook een soort hypnosevorm.

Ontspanning

Bij hypnose ga je heel diep in ontspanning en als je heel diep in ontspanning bent, dan kun je niet angstig zijn. Dus ook niet boos worden of verdrietig. Je voelt je helemaal heerlijk. De negatieve basisemoties zijn tot rust gekomen. Geluksgevoel en blijheid worden juist vaak ervaren tijdens hypnose. Mensen die een stress-stoornis hebben zijn al heel blij dat ze in hypnose zijn zonder dat er al positieve suggesties worden gegeven.

Je zegt dus: hypnose is heel concreet

Ja, het is heel concreet en goed verklaarbaar. Weet je dat ik in al die jaren dat ik met hypnose bezig ben nooit een goed artikel heb gevonden? Het gaat toch gewoon over Pavloviaans conditioneren; over nieuwe associaties leggen - van negatief naar neutraal naar positief.

Op een dag was ik in een boek van Pavlov aan het lezen en hij, nota bene, beveelt gewoonweg hypnose aan! Terwijl wij allemaal denken ‘hypnose is een heel vaag iets’, is Pavlov juist heel concreet.

Een wetenschapper die de Nobelprijs heeft gewonnen, zegt: ‘dit is de manier om van die negatieve trauma’s af te komen; ga in hypnose’[1]. Dat is wat hij ook zegt; een bevestiging dus.

Doorbreken

Je zei net: ‘er zijn vaak vage ideeën over hypnose.’ Hoe zou dat dan doorbroken kunnen worden?

Nou ja, ik ben niet van het doorbreken; niet van het dwingen. Dus, ik doe mijn ding en geef les aan studenten, ook wel in hypnose, in het kader van de gedragstheorie die ik behandel. Ik denk dat dit altijd de manier bij mij is geweest; ook om de gedragsanalyse te promoten. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een proefschrift en dat was zo’n succes, ook de promotie zelf, dat men zei: ‘Marius je mag een centrum (ADRIBA) oprichten aan de VU’. Daar worden programma’s op het gebied van Organizational Behavior Management (OBM) aangeboden.

Zo krijgen steeds meer mensen er kennis van. Deelnemers aan het programma gaan een andere taal spreken over veranderen en verandermanagement. Waarbij gewerkt wordt met het observeren van objectief meetbaar gedrag in plaats van met de vragenlijstmethode. Daardoor kijken we veel wetenschappelijker naar verandermanagement.

Positieve bekrachtiging

Eén van de onderwerpen en speerpunten in het OBM-programma is ‘positive reinforcement’. Dit is de belangrijkste methode voor gedragsverandering om gedrag te laten groeien. Het gaat erom de frequentie van gedrag te verhogen.

Door de positieve bekrachtiging ontstaat zoveel vertrouwen, wederzijds vertrouwen. Daardoor stellen mensen zich sneller kwetsbaar op. Hun durf neemt toe en ze weten: ‘bij die persoon kan ik iets kwijt’. Ze durven, omdat het vertrouwen groeit, eerder naar buiten te brengen waar ze blokkeren of een trauma hebben. Juist in die situaties is directe hypnose een instrument dat snel werkt. In dit soort situaties heb ik zelf een aantal mensen kunnen helpen.

Je kunt dus stellen dat vertrouwen leidt tot verlies van angst

Ja, precies ze verliezen angst.

Heel lang is gedacht dat je door straf en dwang gedrag het best kon veranderen. Het is waar dat je heel snel resultaat ziet als je mensen dwingt, want dan moeten ze. Maar, er is een verschil tussen moeten en willen. Moeten voort uit extrinsieke prikkels en willen komt voort uit intrinsieke motivatie. Ik probeer dat nog concreter te maken door te zeggen dat ‘moeten’ gaat via dwang. ‘Als je nu niet presteert, dan krijg je straf’.

Willen is als je doet wat er moet gebeuren zonder dat men dat van tevoren hoeft te zeggen. Dan krijg je waardering en waardering is een vorm van belonen. Beloning is iedere consequentie die gedrag laat toenemen.

Dat nodigt mensen uit om hun eigen kracht uit te bouwen

Ja, en daar is zelfvertrouwen voor nodig; daar is positive reinforcement voor nodig. Mijn stelling is: geef elkaar veel waardering. Dat doe je wel op basis van waar de ander mee bezig is, want je geeft waardering voor verbetering.

Je kunt trouwens jezelf daarbij als proefkonijn gebruiken. Ik ben mezelf ook de hele dag aan het gedragen; zoveel minuten eten, lezen, schrijven, enzovoort. Dan kan ik mezelf afvragen of ik bepaald gedrag vaker wil doen en van ander gedrag minder. Dan kan ik voor mezelf definiëren wat is mijn gedrag nu – de nulmeting – en wat is het na een specifieke periode. Door positive reinforcement waardeer ik mezelf voor het toegenomen gedrag.

Positieve suggesties

Dan bekrachtig jij jezelf door positieve suggesties. Iets wat je ook doet tijdens (zelf)hypnose.

Ja, dat ook. Dan krijg je die associatieverbetering. Eigenlijk is een ander woord daarvoor ‘meditatie’. Mijn hoogste doel is eigenlijk toch ook om mensen aan het mediteren te krijgen, want dan gaat het leerproces het allersnelst. Dat merk ik bij mezelf, maar ook uit onderzoek over de effecten van meditatie. Voor veel mensen is dat een brug te ver; die vinden de discipline om stil te gaan zitten lastig. Dan is hypnose een second best optie. Het meest zuivere is dat je jezelf suggesties geeft op basis van je ervaringen uit het verleden.

Opbouw hypnotherapiesessie

Voor een volledig beeld zet ik even uiteen hoe een hypnotherapiesessie eruit ziet. Je begint met een inleidend gesprek waarin je vraagt: waarvoor kom je hier en wat wil je veranderen? Ook vraag ik ‘waarom wil je dat’, om de motivatie goed te snappen. Wat zijn de voordelen die het jou gaat opleveren? Ik check ook, voor de zorgvuldigheid, of iemand echt bereid is om in hypnose te gaan.

Wat ik doe bij hypnose is mensen in die diepe trance brengen. Dat is eigenlijk het moeilijkste; dat is ‘het vak’ zeg maar. Daarna ga ik de suggesties, die mensen zelf hebben aangereikt, in mijn verhaal invoegen. Het is een soort meditatie, maar dan met twee personen.

Dus eigenlijk wordt jouw stem, de stem van degene die in hypnose gaat.

 Dat heb je heel goed gezegd; ja - en dat kun je zelf ook doen door te mediteren.

Marius Rietdijk is complimentenprofessor, wetenschappelijk directeur van Adriba, doceert aan de VU en is daarnaast hypnotherapeut. Hij is één van de initiatiefnemers van Alexaa; hypnosis for business.

Paola Pisu is actief als ontwikkelaar van leertrajecten, trainer, coach/counselor en is tevens hypnotherapeut. Zij specialiseerde zich in werkgerelateerde vraagstukken voor zowel C-level en medewerkers.

[1] Pavlov, I.P (1960). Conditioned reflexes. Londen: Dover. Voor het eerst verschenen in 1927. Hij sluit het boek af (p. 402-410) met een bespreking van hypnose als techniek van het verminderen van stress.