Tweede kamer wil uitstel zero-emissie zones. Maar, kan dat nog wel?

Staatssecretaris Jansen van Milieu sluit het terugdraaien van de uitstootvrije zones niet uit. Het kabinet zal binnenkort een besluit nemen over uitstel van zero-emissie zones voor bestel- en vrachtwagens in een aantal gemeenten. "Gemeenten hebben het recht op 1 januari over te gaan tot invoering, maar wij hebben de mogelijkheid om ze bij te sturen", zei de staatssecretaris. Hij gaat met name kijken naar de gevolgen voor marktkooplui en kleine ondernemers. De Tweede Kamer wil dat het kabinet zich houdt aan het regeerprogramma. 

Niet alleen landelijk is er gedoe. Amsterdam maakte de zero emissie zone 'last minute' zomaar 80% kleiner en Apeldoorn en andere gemeenten stellen klakkeloos uit naar 1 januari 2030 en weer andere gemeenten sleutelen nog aan de lokale ontheffingen. Ik vind het goed dat de landelijke overheid de zero-emissiezones tot gemeentelijke aangelegenheid heeft gebombardeerd. Geen stad is hetzelfde.

Elke gemeente verschilt wat betreft structuur, geschiedenis en functie in de regio. Regionaal maatwerk is belangrijk. Omdat ieder gemeentebestuur weer een andere visie heeft is het logisch dat er door de jaren heen verschillende gemeentelijke routes naar de zero-emissiezones zijn ontstaan. Maar, het maakt het er niet eenvoudiger op voor ondernemers.

Gedoe is niet goed voor het vertrouwen van gemeenten en bedrijfsleven in het kabinet. Voor ondernemers blijft het voorlopig onzeker of ze binnenkort een schonere bedrijfswagen moeten aanschaffen of dat ze dit wellicht al te vroeg hebben gedaan. Daarnaast is het onduidelijk hoe het kabinet van plan is om gemeenten tegen te houden bij het invoeren van uitstootvrije zones, aangezien gemeenteraden hier zelf over mogen beslissen. Gemeenten en het ministerie kunnen niet zonder elkaar; verduurzamen moet je samen doen. 

Update NOS op 22 oktober:

Een Kamermeerderheid wil nu dat Jansen voor 1 november komt met een plan waarbij alle ondernemers uitstel kunnen krijgen. De grote vraag is of de staatssecretaris iets kan doen. De afspraken over de zero-emissie zones, vrijstellingen, ontheffingen en de invoering zijn goed verankerd. Het Rijk gaat over de harmonisering van zero-emissiezones. Gemeenten gaan over de invoering van de zone en over de ontheffingen. De overgangsregeling, vrijstellingen en ontheffingen voor zeroemissiezones zijn vastgesteld in samenspraak met alle ondertekenaars van de Uitvoeringsagenda Stadslogistiek waaronder gemeenten en brancheorganisaties. 

Kijk hier naar het standpunt van de VVD en lees de motie.

Het kabinet meldt in de Klimaatplannen 2025-2035: "Gemeenten stellen zero-emissiezones in voor stadslogistiek, wat de inzet van emissievrije bestel- en vrachtauto’s verder stimuleert. Het kabinet hecht eraan dat binnensteden toegankelijk blijven voor ondernemers".

Wordt dus vervolgd...

Verduurzaming transport: beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar

Staat het uitstel van zero-emissie zones de verduurzaming van stadslogistiek in de weg? Absoluut niet. Veel ondernemers ontdekken dat het rijden met elektrische voertuigen kan en betaalbaar. En als het echt niet betaalbaar is dan kan de ondernemer ontheffing aanvragen. Ondernemers ervaren dat, soms na de nodige kinderziekten, de voertuigen in de praktijk betrouwbaar zijn. Fabrikanten komen onder druk van nieuwe CO2-normen met een breed aanbod van voertuigen; van klein tot zwaar.

Zijn er dan geen uitdagende problemen meer? Helaas wel. Nog niet voor alle toepassingen zijn voertuigen beschikbaar; dat vraagt landelijk mogelijk meer ruimte voor ondernemers met bijzonder vrachtwagens en zware bestelauto's. Netcongestie is een hardnekkig probleem; stroom genereren met een dieselgenerator is geen oplossing. Er moet gas op het laden van bestelauto's in de woonwijken. Er is nog de Europese rijbewijskwestie voor zware bestelauto's. Er is gedoe met het aanvragen van ontheffingen en de communicatie over de zones kan scherper. En, niet in de laatste plaats, hebben kleine ondernemers een achterstand op de markt voor financiering, logistieke ruimte en energie.

De lijst problemen wordt steeds korter. En waar de ene ondernemer een bedreiging ziet, ziet een andere ondernemer een kans om met een oplossing te komen.

Echte ondernemers gaan gewoon door

De plannen voor de zero emissie zones zijn de afgelopen 10 jaar zorgvuldig voorbereid in samenwerking met het bedrijfsleven. Veel bedrijven hebben de stap naar duurzame stadslogistiek al gezet; met bloed, zweet en tranen. Evofenedex, Transport en Logistiek Nederland, VNO-NCW, MKB-Nederland en VNG vinden terecht dat de zero-emissie zones gewoon door moeten gaan. Zelf de vakbond van klussers VLOK is optimistisch.

TLN, evofenedex, BOVAG, Rai Vereniging en Natuur & Milieu hebben een oproep gedaan aan de Tweede Kamer om gemeenten te ondersteunen bij de invoer van de zero-emissiezones. Zij vinden dat er, met nog iets meer dan twee maanden tot aan de invoering, duidelijkheid voor ondernemers moet zijn. 

Echte ondernemers kiezen overigens zelf al voor een duurzame toekomst met uitstootvrije voertuigen. Ook zonder zero-emissiezones rijden we na 2035 vooral elektrisch en bereiken we daarmee de klimaatdoelen voor stadslogistiek: 1 Mton CO2 besparing.

Weet je het nog niet zeker? Vraag dan advies van experts, de dealer of de boekhouder. Naast landelijke vrijstellingen zijn er landelijke en lokale ontheffingen voor ondernemers die de stap nog niet kunnen maken omdat er (nog) geen voertuigen zijn of omdat ze de overstap niet kunnen betalen (of financieren). Een ontheffing kan een ondernemer zelf aanvragen bij het ‘centraal loket‘. Ondernemers kunnen daarbij advies krijgen van een logistiek makelaar.

Kun je als gemeente nog wat doen? Absoluut! Als gemeenten echt flink zijn dan eisen ze vanaf 1 januari 2025 dat alle (eigen) bouwprojecten zero emissie moeten worden uitgevoerd... en je alleen nog vergunning krijgt als je zero emissie bouwt. Koppel een parkeerontheffing en andere privileges aan zero emissie eisen. Zet in de marktverordening dat alleen nog maar zero-emissie ondernemers welkom zijn. Dan haal je ook in een keer de klimaatdoelen. Maar, dan krijgen we in elke gemeente mogelijk andere regelingen. Net als in de taxisector. Dat is ongewenst.

Van zero emissie naar positieve impact

Zero-emissie rijden lost de uitdagingen bij stadslogistiek niet op; we gaan van een grijze naar een groene file. De groei van stadslogistiek lijkt onvermijdelijk. Volgens het recente Outlook Stadslogistiek-rapport staan gemeenten voor een aanzienlijke groei van logistiek verkeer in de stad. Hoe zorgen we ervoor dat deze groei niet ten koste gaat van de leefbaarheid en duurzaamheid, maar juist een positieve impact heeft? Echte ondernemers gaan zich hierop voorbereiden. Voor hun is uitstootvrij rijden al 'water under the bridge'. Echte ondernemers kennen geen pauzeknop; die kijken vooruit.

Voor de laatste stand van zaken over zero-emissie zones: kijk op OpWegNaarZes.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Is uitstel afstel nu de zero-emissiezone in Amsterdam wordt ingeperkt?