Waarom de Duitsers wel winnen (5) TIPS versus KEWOL

De cultuurverschillen tussen het Duitse en Nederlandse voetbal kunnen tot twee krachtige en makkelijk te herinneren woordengroepen worden terug gebracht. Voor het Nederlandse voetbal ga ik uit van het bij Ajax leidende principe van T.I.P.S., dat staat voor Techniek, Intelligentie, Persoonlijkheid en Snelheid. Het zijn deze vier voetbalkwaliteiten die al van jongs af aan van doorslaggevend belang zijn bij de doorstroming vanuit de veelgeroemde jeugdopleiding van Ajax. Natuurlijk is Ajax niet Oranje, maar ook andere leidende clubs gebruiken vergelijkbare selectiemethoden, zoals AZ. En zodra spelers teveel afwijken van dit principe, krijgen ze het moeilijk, zoals Mark van Bommel aan den lijve heeft mogen ondervinden. Het geeft ook de zwakte van de methode aan, want voetballers met vechtlust en kracht komen door deze aanpak niet door de selectie. Ziet u tenslotte woorden als inzet, vechtlust, doorzettingsvermogen, loopvermogen of structuur in de Ajax-TIPS staan? Geen van deze begrippen vormt bij Ajax, hofleverancier van Oranje en dé maatstaf in trainend Nederland, onderdeel van de selectiemethode. Nederlandse talenten kunnen dus prachtig voetballen, maar kunnen ze vechten voor een overwinning? Het is een wat retorische vraag. De jonge spelers ontbreekt geregeld de emotionele en fysieke hardheid om in de top van het voetbal te kunnen overleven. De TIPS van Ajax hebben desondanks vele decennia voor grote successen gezorgd, omdat de selectie om tot het eerste elftal te kunnen reiken al hard genoeg was. De laatste jaren is de doorstroming van jonge Ajacieden moeilijk tot stand gekomen. Sleutelposities zijn in handen gekomen van buitenlandse speler die de doorstroming blokkeren. Daarnaast wordt de Ajax jeugd in de landelijke competities zelden tot nooit op de proef gesteld. Te vaak winnen de jeugdelftallen met groot gemak tegen landelijke tegenstanders. Kortom, de TIPS van Ajax hebben vele tientallen jaren sierlijke, vaardige en snelle spelers met vaak op jonge leeftijd een grote persoonlijkheid (of attitude?) opgeleverd, maar het levert geen vechters op, geen knokkers die voor de club op de barricaden springen als het echt nodig is.

Vergelijken we de voor Nederland symbool staande Ajax-aanpak met die van de Duitsers, dan komen de voetbalcultuurverschillen duidelijk tot uiting te komen. Voor de Duitse aanpak heb ik het acroniem (lettercombinatie) KEWOL (uit te spreken als ‘Geh Wohl’, hetgeen vrij vertaald ‘loop goed’ betekent) bedacht. Het acroniem KEWOL is tot stand gekomen door de eerste letters te nemen van de vijf belangrijkste woorden waarmee de prestaties van Duitse voetballers worden geduid: Kampf, Einsatz, Willen, Ordnung en Leidenschaft. Zodra in het Duitse voetbal over de prestaties wordt gesproken, worden steevast deze begrippen gebruikt, zowel in de pers als door trainers en (ex-)spelers. Het lijkt veel op een landelijk voetbalmantra met vijf woorden:  Kampf, Einsatz, Willen, Ordnung en Leidenschaft. Ik zal de afzonderlijke onderdelen van dit mantra kort bespreken. Zij vormen de  basis voor de wijze waarop Duitse teams voetballen.

Kampf, oftewel strijd. Ook ‘kampfkraft’ of ‘kampfgeist’ (strijdlust) worden regelmatig gebruikt. Het is wellicht het meest bekende woord als buitenlanders aan Duits voetbal denken. Duitse teams moeten strijden om te kunnen winnen. ‘We kunnen niet zo mooi voetballen als Brazilië of  Frankrijk’, aldus Franz Beckenbauer, en dat moet dus worden gecompenseerd met hard werken en strijden tot je er bij neervalt. Tot de laatste minuut. De fysiek van de spelers vormt al sinds mensenheugenis de basis van de Duitse successen. Zelfs al voor de oorlog werd met ultieme fysieke training getracht het pleit ten voordele van de Duitsers te beslechten. Berucht is het incident tijdens de Olympische spelen van 1936 in Berlijn, toen de toenmalige Reichstrainer Otto Nerz de spelers fysiek zo had uitgeput, dat ze geen stap meer konden verzetten. Zelfs een uur voor de wedstrijd liet Nerz zijn spelers nog een flink aantal rondjes over de sintelbaan rennen. Het leidde ertoe dat een aantal spelers zo geblesseerd raakte dat ze niet meer konden meedoen in de wedstrijd tegen de Noren, en de rest zo vermoeid was, dat de huizenhoge favoriet Duitsland met 2-0 ten onder ging. Na deze wedstrijd nam de sportleraar Herberger het heft in handen en leerde van de fouten van zijn leermeester Nerz. Herberger zorgde voor een goede combinatie van inspanning en rust, met net altijd ietsje meer conditie dan de tegenstander. Een wedstrijd duurt tenslotte negentig minuten. En conditie is de basis om vechtlust te kunnen tonen. Het succes van Rafael van der Vaart bij HSV kan voor een deel op zijn verbeterde conditie van de speler worden teruggevoerd, zoals hij zelf ook aangeeft tijdens een interview bij Studio Voetbal (22 januari 2006). ‘Er wordt meer gelopen in Duitsland’, ‘Er wordt in Duitsland harder getraind’ en ‘HSV is meer een eenheid dan Ajax’. Veel ‘Kampfgeist’ heeft ook schaduwzijden, zoals het soms wat onbeheerste spel van de Duitsers (overtreding van Schumacher op Battiston en Liebherr op Puskas).

Einsatz oftewel inzet; alle spelers van het Duitse team moeten gedurende de gehele wedstrijd  inzet en toewijding tonen. Bekende voorbeelden zijn Berti Vogts, die je altijd tweemaal moest passeren, Hans-Peter Briegel en Dieter Eilts. Het zijn voetballers die volledig op inzet en niet op tactische of technische vaardigheden zijn getraind. Dieter Eilts wordt in 1996 zelfs tot beste speler van het Europees Kampioenschap gekozen en is momenteel coach van de jeugd bij de DFB. Bij Duitsers komt inzet eerst en daarna pas techniek. Ook veelgebruikt is het woord ‘Laufpensum’, het loopvermogen van spelers. Grootste compliment voor een Duitse speler is te horen dat hij tijdens de wedstrijd een groot ‘Laufpensum’ heeft laten zien.

(Sieges)Willen oftewel de wil om te overwinnen. Wilskracht. Voorbij de eigen grenzen gaan. De ‘Schweinehund’ verslaan, zoals Youri Mulder het noemt. Typisch Duits en veelal gebruikt zonder het woordje Sieges, omdat dat toch écht teveel aan de Wereldoorlogen doet denken. Wilskracht is de kern van een Duitse speler. Nooit opgeven, altijd doorgaan. Het scoren aan het eind van een wedstrijd is geen toeval, de kern ligt in het nooit opgeven. Al sta je met drie nul achter. Wederom kan deze benadering worden teruggevoerd tot Sepp Herberger. ‘De bal is rond’, sprak hij en hij bedoelde dat alles mogelijk is. ‘De wedstrijd duurt negentig minuten’, oftewel, geef niet op tot het laatste eindsignaal heeft geklonken. Duitsers spelen voetbal omdat ze willen winnen. Het is een serieuze bezigheid en niet zomaar een leuk spelletje. Ook in het voetbal geldt: ‘Dienst ist Dienst und Schnapps ist Schnapps’.

Ordnung, oftewel structuur en orde. Zodra het chaotisch wordt, krijgen Duitsers het moeilijk. Al snel wordt dan geroepen ‘Ordnung muss sein’! Als alles verkeerd dreigt te gaan, dan zoeken Duitsers structuur, dan maken ze onderlinge afspraken en regels. Daar wordt strikt aan vast gehouden. Scoort een tegenstander, dan is duidelijk wie een fout heeft gemaakt. Die speler zal dat ook direct duidelijk worden gemaakt, niet alleen door teamgenoten, maar zeker ook in de pers. Je vraagt je af welke psyche achter een doelman of verdediger in Duitsland moet zitten, want je wordt keihard afgerekend op fouten. Ook in Nederland proberen we de Duitse ‘Ordnung’ te kopiëren. ‘Spelen vanuit de organisatie’ heet dat dan. Je hoort het Louis van Gaal en Co Adriaanse zó zeggen.  Het is een valkuil voor Nederlandse spelers en trainers, want voor Duitsers is het cultuur om Ordnung te hebben, ‘wij’ moeten het leren. Teveel orde en structuur kan ook de creativiteit uit een team halen. Voor Duitsers is de valkuil precies omgekeerd. Als ze te frivool worden, valt de Ordnung weg.

Leidenschaft, oftewel hartstocht of passie. Het Duitse volk wil zien dat spelers liefde en passie voor het spel tonen en dat ze beseffen voor wie ze eigenlijk spelen. Net als in veel West-Europese landen zijn ook de profs in de Bundesliga inmiddels verwende mannetjes geworden. De teneur dat er vooral om geld wordt gevoetbald zette zich weliswaar al in 1974 in, maar werd goedgemaakt doordat de spelers wel aantoonden tot het uiterste te wille gaan. Iets dat nu vaak wordt gemist bij de huidige generatie voetballers. Als Duitse teams zich als makke lammetjes laten afslachten, wordt hen in de pers direct een gebrek aan ‘Leidenschaft’ verweten.

Zodra het misgaat met een Duits elftal, of dit nu het Nationale elftal of een club uit de Bundesliga is, zult u deze woorden in diverse combinaties in de kranten tegenkomen. De spelers toonden te weinig Kampf, geen Ordnung, er was geen Willen en zeker geen Leidenschaft. KEWOL is het Duitse mantra, dat lijnrecht tegenover het Nederlandse TIPS gezet kan worden. Hebben de Nederlandse spelers te weinig kracht en structuur, de Duitsers missen vooral techniek en  persoonlijkheid (lees individualisme).