Is Cruijff wel een goed adviseur?

Het vertrek van Johan Cruijff, na een kortstondige aanwezigheid van 17 dagen als adviseur zonder formele titel, heeft een groot deel van voetbalminnend Nederland verbijsterd achtergelaten. Bij de eerste de beste tegenwerping slaat Cruijff de deuren van de Arena hard achter zich dicht. Voorgoed? Het lijkt er wel op, want het imago van ‘Het Orakel van Betondorp’ heeft met deze nogal wilde actie een fikse deuk opgelopen. Vreemd eigenlijk, want heeft iemand zich wel eens afgevraagd of Cruijff voldoet aan de eisen van een goed adviseur? De strafschop legt ‘El Salvador’ langs de consultancy-meetlat.Ik ben bij dit assessment van de adviseur Cruijff uitgegaan van het boek ‘Management Consulting, a guide to the profession’ van Milan Kubr onder auspiciën van The International Labour Office te Genève. Een liefst 850 pagina’s dik ‘handboek soldaat’ voor consultants. Er worden in het boek tientallen kwaliteitscriteria genoemd waaraan adviseurs moeten voldoen om in de dagelijkse praktijk te kunnen overleven.

Laat ik beginnen met enkele capaciteiten die herkenbaar aanwezig lijken te zijn bij onze voormalig topvoetballer. Allereerst moet er sprake zijn van een ondernemende spirit. Nou die heeft Cruijff wel. Hij loopt (onaangekondigd?) een vergadering van de ledenraad binnen en loopt er met een opdracht weer uit. De droom van alle consultants wereldwijd! En natuurlijk herinneren wij ons de heftige discussies over strepen op schoenen, het eigen sportmerk, de winkel van vrouw Danny en de investeringen in de varkensfokkerij. Dat ondernemende, dat zit dus wel goed. Ook op het onderdeel creatief en origineel denken scoort Cruijff hoog. En natuurlijk, op het (wellicht wel erg grote) zelfvertrouwen en ambitieniveau van de meester is niets aan te merken en heeft hij ook de moed getoond die nodig is om de opdracht te aanvaarden. So far, so good!

Maar dan! Waaraan moet een goed adviseur nog meer voldoen? Je kan Cruijff veel verwijten, maar niet dat hij zijn eigen beperkingen kent of dat hij fouten toegeeft en leert uit mislukkingen. Ik herinner mij bijvoorbeeld een periode uit zijn trainerschap bij Barcelona, waarbij hij onnavolgbaar vasthield aan een keeper (Busquets) die blunder op blunder bleef stapelen. Toch was het volgens Cruijff een uitstekende doelman en zag iedereen het verkeerd. Natuurlijk nooit meer wat van deze top-goalie gehoord.

Opmerkelijk is ook dat Cruijff het rapport van Uri Coronel weigerde te lezen. Prima, dat is wel de noodzakelijke onafhankelijkheid van de adviseur, maar met de vaardigheid om feiten te observeren, te analyseren, verzamelen, selecteren en evalueren heeft dit natuurlijk niets van doen. En zijn intuïtieve manier van denken en doen staat wel heel ver af van de inductieve en deductieve manier die noodzakelijk is bij het werk van de adviseur. Ook op de punten flexibiliteit en aanpassingsvermogen aan veranderende omstandigheden scoort hij naar mijn mening (erg) laag.

En dan het menselijke aspect. Heeft Cruijff wel voldoende respect getoond voor de mening van anderen? Tolerantie getoond? Heeft hij de tijd genomen om vertrouwen te wekken en heeft hij wel goed op de reacties van de staf van Ajax geanticipeerd? Mensen die hij tenslotte goed kent. Heeft hij het vermogen getoond te kunnen of willen luisteren of wilde hij autocratisch tot oplossingen komen? Heeft hij kalm en rustig de situatie trachten op te lossen? Dat lijkt me allemaal niet. Ik wil u niet langer vervelen met een opsomming van advies-eigenschappen waaraan Cruijff niet voldoet, de conclusie is evident.

Hoe hoog het verwachtingspatroon van de bevolking ook is, de realiteit heeft de droom uiteen doen spatten. Cruijff is geen ideale adviseur, daarvoor mist hij het grootste deel van de competenties die nodig zijn om dit lastige beroep goed uit te oefenen. Hetgeen maar weer eens aangeeft dat iedereen zich dan wel adviseur mag noemen, maar niet dat iedereen het ook zomaar is.