Exponentiële organisaties en de trage wetgeving: je bouwt iets, wordt giga en dan?

Waar gaat de wereld heen? Jongebazen.nl publiceert vanaf 1 februari artikelen die jonge (en oudere) managers en hun medewerkers helpen om organisaties gezond(er) te maken. Het zal daarbij een helpende houding proberen te ontwikkelen. Leiderschap in de 21^e eeuw zal volgens Jongebazen gericht moeten zijn op de gezondheid van organisaties, maar ook van mensen, dieren en onze planeet in het algemeen. Het gaat erom ons leven en dat van anderen leuk en leefbaar te maken. (Eerste aflevering: /jonge-bazen/werkvloervoerprotest-alleen-is-niet-genoeg-we-moeten-elkaar-helpen)

In de artikelen zullen we ons richten op de organisaties die worden beschreven als ‘de 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’. Dit is de titel van een in 2022 uitgegeven boek van twee Finse onderzoeksjournalisten (Raeste & Sokala). We zullen de organisaties een voor een bekijken en ons in de artikelen opstellen als adviseurs om ze te helpen. Veroordelen van organisaties is gemakkelijk, maar vaak doen ze iets omdat klanten erom vragen. Jongebazen wil met zijn artikelen juist bedrijven helpen, die als ‘gevaarlijk’ gelden.

Wat veel van deze bedrijven nodig hebben is ondersteuning en hulp om ethisch verantwoord te worden of te blijven. Neem Uber. Het basisidee leek zo slecht nog niet. Je brengt vanuit je schuurtje via het internet mensen met een auto in contact met mensen die ergens naar toe moeten. Dat doe je via een gebruikersvriendelijk programma. Je zorgt ervoor dat de chauffeurs er iets mee verdienen en de klant is ook happy, want zijn rit is goedkoper dan een taxirit.

En dan groei je ineens exponentieel vanwege je briljante idee. In een aantal landen krijg je de taximarkt voor een groot deel in handen en de sky lijkt de limit. Maar wat blijkt? Je bent de situatie niet aan het verbeteren, maar aan het verslechteren. Het salaris dat taxichauffeurs verdienen lag veel hoger dan dat van de Uberchauffeur, maar ze verliezen hun baan, en zowel de inkomsten als arbeidsvoorwaarden van Uberchauffeurs (die de andere taxibedrijven en hun chauffeurs uit de markt hebben geduwd) zijn veel slechter dan die van de aanvankelijke chauffeurs. Bovendien kan het zijn dat Uber uiteindelijk een zo sterke monopolie-positie ontwikkelt, dat ze alleen overblijft. Dit is weer niet goed voor de klanten, omdat ze hun prijs dan zo hoog kunnen maken als ze zelf willen.

En zo gaat dat dus sinds het internet er is. Zo werken veel moderne bedrijfsgiganten. Ik attendeer je erop dat bedrijven als Amazon, Uber, Spotify, Tinder, Instagram, Facebook, Booking.com, e-dreams, en ga zo maar door, een dergelijke aanpak volgen of hebben gevolgd.  En dit alles wordt dan weer mogelijk gemaakt door een paar andere grootheden: Apple, Google, Microsoft, een aantal Chinese organisaties en niet te vergeten de banken en credit card organisaties waar je langs moet als je iets wil boeken. De vraag voor al deze organisaties, en dus niet alleen voor Uber is: hoe blijf je verantwoord handelen? Hoe zorg je ervoor dat planeet, mens, dier en plant gezond blijven en de voorwaarden voor mensen ook?

Wie het nog niet door heeft, dit is hoe het werkt in de wereld van vandaag de dag. De wetgeving holt er achter aan, mededingingsrecht en privacy wetgeving maken een inhaalslag, maar zijn nog steeds onvoldoende toegespitst op de snelle internetorganisaties. In de top 15 van de 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld is meer dan de helft (8 van de 15) een internet-organisatie. Laten we dus eens naar de misstanden kijken van de 50 bedrijven die volgens de twee Finse schrijvers gelden als de gevaarlijkste ter wereld. Misschien niet altijd allemaal misdadig, maar stel je de vraag of er ethisch gehandeld wordt, dan is het antwoord te vaak nee.

Punt is dat onze economie drijft op deze dingen. We zijn ergens rechtsaf geslagen waar we links af hadden moeten slaan, of omgekeerd. Een kapitalistisch systeem, dat bestaansrecht koppelt aan geld, schept onderstaande excessen. Of het nut om liberaal kapitalisme of om staatskapitalisme gaat, zoals in China en Saoedi Arabië.

Maar het kan simpelweg niet zo blijven, wil de mensheid overleven. We zullen de vraag moeten durven stellen of we alles wat we technologisch kunnen ontwikkelen eigenlijk wel moeten ontwikkelen. We zullen als consumenten de moed moeten hebben ons gedrag te veranderen. En dat dat voor organisaties ook geldt, behoeft geen toelichting. Nu kan ik in kaart brengen wat de schrijvers van genoemd boek allemaal aanstippen.

(Wordt vervolgd)

De artikelen zullen geschreven worden door Bert Overbeek, al 30 jaar succesvoltrainer en organisatiecoach, die organisaties helpt bij ontwikkeling van managers en medewerkers. (pitcher.support@hetnet.nl) Overbeek schreef een aantal top 10 managementboeken. Zijn laatste boek is ‘De schakelaar’ en het handelt over leiderschap in de 21e eeuw. Hoewel het in 2020 werd geschreven, is het opvallend actueel. Het stelt dat 21e eeuws leiderschap gaat over ethisch en integer blijven in een wereld die verandert op het gebied van digitalisering, diversiteit, duurzaamheid en nog een aantal andere zaken.