Vanaf 1 april 2025 zijn er in Nederland zestien zero-emissiezones (ZE-zones) actief, na recente invoering in ’s-Hertogenbosch en Groningen. Het ministerie monitort de implementatie, waarbij gegevens uit meerdere bronnen zijn geanalyseerd, zoals het Centraal Loket, ANPR-camera’s en de website www.opwegnaarZES.nl.

Rustig en beheerst

De invoering van de ZE-zones verloopt volgens experts en ondernemers rustig en beheerst. Het Samenwerkingsproject Expertpool Stadslogistiek (SPES) bevestigt dat zich geen grote knelpunten hebben voorgedaan. Gesprekken met logistieke makelaars, brancheorganisaties en belangenbehartigers ondersteunen dit beeld. Wel vormt privacywetgeving een uitdaging: cameradata kunnen niet worden gebruikt om gebruikers proactief te benaderen, en recidivepercentages zijn moeilijk vast te stellen.

Centraal Loket

Via het Centraal Loket, waar landelijke ontheffingen centraal worden behandeld, zijn sinds juli 2024 in totaal 5.902 aanvragen ingediend: 2.966 landelijke ontheffingen, 592 lokale ontheffingen en 2.344 dagontheffingen. Van de landelijke aanvragen is 92% toegekend. Afwijzingen kwamen onder meer voort uit verkeerd gebruik van het particuliere tarief of het indienen van onjuiste documenten. In 58 gevallen zijn aanvragen afgewezen en in 142 gevallen buiten behandeling geplaatst, meestal door het niet compleet aanleveren van gevraagde stukken of omdat de aanvraag is ingetrokken. Er zijn 14 bezwaren ingediend, waarvan enkele zijn ingetrokken of na toelichting alsnog zijn toegekend. Eén beroep is ingediend, dat niet-ontvankelijk werd verklaard.

Lokale ontheffingen worden door gemeenten zelf behandeld en zijn alleen geldig in die gemeenten. Er zijn 314 aanvragen gedaan op basis van bedrijfseconomische omstandigheden en 278 op basis van een hardheidsclausule, waaronder netcongestie. Statusinformatie over deze aanvragen is nog niet volledig, omdat niet alle gemeenten hun gegevens hebben aangeleverd.

Er zijn 2.344 dagontheffingen aangevraagd, die €30 per stuk kosten en maximaal 12 keer per kenteken per gemeente per jaar kunnen worden verkregen. Deze worden zonder inhoudelijke toets toegekend zolang het maximum niet is overschreden.

Boetes

In de beginfase worden nog geen boetes uitgedeeld, maar waarschuwingsbrieven verstuurd. Dit biedt ondernemers de kans zich alsnog aan de regels aan te passen. Er is een incident geweest in Leiden waarbij onterecht brieven zijn verstuurd, wat inmiddels is gecorrigeerd.

ANPR-camera’s registreren voertuigen in de zones en categoriseren deze op geschiktheid of ontheffing. Deze data worden verder geanalyseerd in toekomstige rapportages. Voor buitenlandse voertuigen is automatische handhaving beperkt. Gemiddeld zijn 2,4% tot 3,7% van de voertuigen in bijvoorbeeld Rotterdam van buitenlandse herkomst. Lokale handhavingsacties worden uitgevoerd, onder andere op laad- en losplekken.

Ondanks lobby is de Europese regelgeving (zoals de CBE- en EETS-richtlijn) nog niet aangepast om ZE-zone-overtredingen grensoverschrijdend te kunnen handhaven. Met België wordt wel gewerkt aan een gegevensuitwisselingsmethode, terwijl samenwerking met Duitsland lastiger blijkt. Alternatieve methodes zoals registratie of stickers zijn deels in gebruik.

Transitiebrandstoffen

Voertuigen op transitiebrandstoffen blijven uitgesloten van toegang tot ZE-zones, omdat zij niet voldoen aan de Europese definitie van zero-emissie (max. 3 gram CO₂ per tonkilometer). Ze dragen ook nauwelijks bij aan luchtkwaliteitsverbetering en zijn via kentekens niet herkenbaar.

Een nieuw convenant, de Uitvoeringsagenda Zero-emissiezones (UAZ), is op 2 april 2025 ondertekend met 41 partijen. Dit document bevat concrete afspraken over de verdere uitvoering. De Subsidieregeling Emissieloze Bedrijfsauto’s (SEBA) wordt in 2025 geëvalueerd om de effectiviteit vast te stellen. Den Haag heeft daarnaast aangekondigd haar ZE-zone uit te breiden per 1 januari 2026, conform de eis om dit minimaal twee jaar van tevoren te communiceren.

Bron: Ministerie IenW

Lees ook: Van de nieuwe bestelauto's was in eerste kwartaal 2025 meer dan 90% elektrisch